Long Day’s Journey into Night (Lange dagreis naar de nacht) is een stuk van de Amerikaanse Nobelprijswinnaar Eugene O’Neill (1888-1953), dat postuum met een Pulitzer-prijs werd bekroond. Het beschrijft één dag uit het leven van het toxische gezin Tyrone, waarvan de vader een gevierd maar verbitterd en alcoholverslaafd acteur is, de moeder een grillige morfineverslaafde, de oudste zoon een mislukt acteur met een baldadige en cynische levensstijl, en de jongste een gevoelige dichter met een terminale longaandoening.

Het straffe aan deze adaptatie van het Antwerpse Theater Zuidpool is dat topacteurs Sofie Decleir, Laurent Capelluto, Atta Nasser en Tijmen Govaerts de hedendaagse klassieker spelen in het Nederlands, Frans, Levantijns-Arabisch en het Engels. Acteur Tijmen Govaerts – ook bekend van tv-series als 1985 en Twee Zomers, en de film Tori et Lokita van de gebroeders Dardenne – legt ons uit waarom.

Elkaar niet verstaan

‘Theater Zuidpool is een gezelschap dat graag aan de slag gaat met klassiekers, zeker stukken waarin taal een belangrijke rol speelt. Bezieler Koen Van Kaam (samen met Jorgen Cassier regisseur, red.) is daar een grote fan van, en denkt graag na over hoe we die stukken op een interessante manier kunnen spelen. Zo kwam hij op het idee om de vier acteurs een andere taal te laten spreken. Ik spreek Engels, Atta Nasser Arabisch, Sofie Decleir Nederlands en Laurent Capelluto Frans. Het gaat namelijk ook over een gezin dat elkaar niet verstaat. Door de vier personages letterlijk een andere taal te laten spreken, wordt dat extra benadrukt: de onmogelijkheid of de onwil om elkaar te begrijpen.’

Leren luisteren

Omdat het Nederlands, Engels, Frans en Arabisch door elkaar lopen, wordt het scherpe praatstuk een soort van partituur of klankspel. Govaerts: ‘Het is niet alleen inhoudelijk interessant, maar ook heel mooi om naar te luisteren. Al spreek ik zelf geen Arabisch, ik heb bijvoorbeeld veel replieken op wat Atta in het Arabisch zegt. Zo léér je naar elkaar luisteren. Onze aanpak was zeker een uitdaging en heel spannend, maar we hebben er alleen maar mooie reacties op gehad. Toeschouwers zijn er eigenlijk heel snel mee weg. Zeker in het Brusselse, waar je constant met meertaligheid wordt geconfronteerd. De volledige tekst krijgt ook boventitels in elke taal.’

Toxisch gezin

Het stuk van O’Neill gaat over een gezin waarin het op zijn zachtst gezegd niet helemaal snor zit, maar waarvan de leden elkaar toch nodig hebben. Dat vormt de eerste, psychologische laag van de tekst. ‘De vader, de moeder en een zoon kampen met verslavingen. De vader is een succesvol acteur met geld, maar klaagt de hele tijd. De moeder is heel onberekenbaar. De jongste zoon, die ik speel, is zwaar ziek. Ze zien elkaar wel graag en doen echt hun best om samen te leven, maar heel veel zaken blijven onuitgesproken, waardoor het tussen hen allemaal heel moeilijk gaat. Alles speelt zich af op één dag, van de ochtend tot de nacht. In de loop van het stuk kom je meer en meer te weten hoe het komt dat die mensen geworden zijn zoals ze zijn. O’Neill baseerde zich op zijn eigen familie, wat het extra heftig maakt. Nadat hij het schreef heeft hij aan zijn vrouw gezegd dat het stuk nooit mocht gespeeld worden omdat het te tragisch was. Uiteindelijk werd het één van zijn bekendste stukken.’

De wereld komt binnen

Het werk stamt uit een tijd waarin het woord toxisch nog niet zo courant was als nu. Je kan de problematische gezinsrelaties en de gebrekkige communicatie ook op grotere samenlevingsgehelen projecteren. Misschien zelfs op de polarisatie, de conflicten en de oorlogen in de wereld. ‘Inderdaad. Wij waren het stuk aan het repeteren toen de oorlog in Israël begon. Atta is Palestijns en Laurent Joods. Tussen hen is er veel liefde, maar dan voel je ineens wel hoe de wereld binnenkomt terwijl je zo’n voorstelling maakt over verbinding of de onmogelijkheid ervan.’

Nog een klein thema is de American Dream, want Long Day’s Journey into Night gaat ook over ambitie en falen. ‘En over wat dat dan eigenlijk betekent. Want: wanneer heb je het gemaakt in je leven? De vader in het stuk is één van de grote acteurs van zijn generatie, maar doodongelukkig. Uiteindelijk gaat het toch om de liefde voor het acteren en het spelen. Als je die kwijt bent, dan heb je niets aan al dat geld. Ik denk dat we financieel succes vaak verwarren met succesvol leven.’ 

Vrijdag 7 februari om 20.30 uur
Long Day’s Journey into Night
Eugene O’Neill/Koen Van Kaam & Jorgen Cassier/Zuidpool
Tervuren, CC De Warandepoort, 02 766 53 47