01
okt '24
De veranderingen
verschenen in RandKrant oktober 2024
683
Van de Wetstraat tot de Kerkstraat
- Bij de komende gemeenteraadsverkiezingen van 13 oktober verandert er heel wat. Zo wordt voor het eerst in de Belgische geschiedenis voor de lokale en de provinciale verkiezingen de stemplicht afgeschaft. Burgers zijn voortaan dus niet meer verplicht om te gaan stemmen bij deze verkiezingen. In plaats van een oproepingsbrief krijg je een uitnodigingsbrief in de bus die je net als voorheen moet meebrengen als je gaat stemmen. Sommige gemeenten sturen ook een digitale brief. Je kan een stem uitbrengen na het tonen van je eigen digitale brief op een smartphone, maar het gaat niet om op die manier een volmacht uit te oefenen voor iemand anders. Die uitnodiging moet uitgeprint getoond worden.
- Wat verandert er nog? De verkozene met het hoogste aantal naamstemmen van de grootste lijst krijgt na de gemeenteraadsverkiezingen het initiatiefrecht. Hij of zij krijgt 14 dagen de tijd om een meerderheid te vormen. Als de betrokkene hierin binnen die periode niet in slaagt, gaat het initiatiefrecht over op de stemmenkampioen van de tweede grootste lijst en zo verder. In tal van steden en gemeenten hebben partijen kartels gevormd in de hoop op die manier de grootste te worden en het initiatiefrecht te verwerven.
- Na de vorming van een meerderheid wordt de verkozene met de meeste naamstemmen van de grootste coalitiefractie automatisch burgemeester. De gemeenteraad verliest dus het recht om via een akte van voordracht een burgemeester aan te duiden. Als de betrokkene het ambt niet wil opnemen dan gaat het naar degene met de tweede meeste naamstemmen van de grootste coalitiefractie. De Vlaamse regelgever wou hiermee de betrokkenheid en het stemgewicht van de kiezer vergroten in de keuze van de burgemeester.
- Lijststemmen tellen mee om het aantal zetels te bepalen maar worden niet meer meegeteld bij de aanwijzing van de kandidaten. De verkozenen zullen dus nog louter aangeduid worden op basis van het aantal voorkeurstemmen dat ze behaald hebben. Vroeger werden de lijststemmen overgedragen naar kandidaten in volgorde van hun rangorde op de kandidatenlijst. De kandidaten bovenaan de lijst konden zo profiteren van de lijststemmen om verkozen te geraken tot deze opgebruikt waren.
- In de zes faciliteitengemeenten in de Vlaamse Rand (en in Voeren) blijven echter een aantal vroegere regelingen gelden. Ook hier is de stemplicht weliswaar afgeschaft, maar de schepenen, OCMW-raadsleden en leden van het Vast Bureau worden zoals voorheen rechtstreeks verkozen. Omwille van deze rechtstreekse verkiezing is het initiatiefrecht hier niet van toepassing. Ook de regeling dat de gemeenteraad via een akte van voordracht een raadslid als burgemeester kan voordragen, blijft hier behouden. In deze gemeenten zijn er overigens nog steeds aparte verkiezingen voor de OCMW-raad.
- In tegenstelling tot vroeger zal het Agentschap Binnenlands Bestuur (ABB) naast de resultaten per gemeente voor het eerst ook specifieke resultaten bekendmaken op niveau van wijken, dorpen of deelgemeenten.
- Nieuw is ook dat voortaan iemand die al twee keer gezeteld heeft als bijzitter in een stem- of telbureau het recht krijgt om vrijstelling aan te vragen om nog eens te moeten zetelen. Dit is ingegaan vanaf de verkiezingen van 9 juni 2024.
