Naar analogie met wat eerder gebeurde met de kustregio moet dit de lokale besturen extra miljoenen euro opleveren om alle uitdagingen in de regio aan te kunnen pakken. De burgemeesters wijzen op het feit ‘dat de uitzonderlijke verstedelijkingsdruk waarmee Halle-Vilvoorde kampt enorme maatschappelijke uitdagingen met zich meebrengt, die bovendien pijlsnel evolueren’. De grootste impact is er in de 19 gemeenten die grenzen aan de hoofdstad, maar ook in de tweede gordel wordt de impact steeds groter. ‘We vragen aan de onderhandelaars van het volgende Vlaamse regeerakkoord om in de regio prioritair in te zetten op taal en integratie, onderwijs en welzijn’, aldus het Toekomstforum.

Oude vraag

Al in 2007 eiste toenmalig burgemeester van Vilvoorde Jean-Luc Dehaene dat zijn stad bij de herziening van de verdelingscriteria van het Gemeentefonds opgenomen zou worden in de lijst van centrumsteden. Twee jaar later pleitte Voka-voorzitter Gerard Van Os voor de erkenning van Halle-Vilvoorde als centrumregio. Een dergelijke eis werd sindsdien geregeld op tafel gelegd door allerlei instanties. Vilvoorde stapte in 2018, samen met andere lokale besturen, naar het Grondwettelijk Hof om de verdeling van de middelen uit dit fonds aan te vechten. Tevergeefs. Als reactie keerde de Vlaamse regering vanaf 2016 Vilvoorde, Halle en Dilbeek jaarlijks enkele miljoenen euro extra uit. In 2019 werd het Randfonds geïnstalleerd waarmee bevoegd minister Ben Weyts (N-VA) deze legislatuur in deze regio van de Vlaamse Rand 26 miljoen kan besteden aan specifieke uitdagingen.

Enorme verschillen

De verschillen tussen wat centrumsteden uit het Gemeentefonds ontvangen en andere lokale besturen zijn enorm. In 2023 kreeg Antwerpen 807,2 miljoen euro, terwijl Vilvoorde en Halle het moesten doen met respectievelijk 17,1 en 13,8 miljoen euro. Per inwoner incasseerde Antwerpen 1.472 euro; in Vilvoorde en Halle was dat 354,54 euro en 321,99 euro. In meer landelijke gemeenten zoals Beersel (163,37 euro) en Sint-PietersLeeuw (214 euro) is dat nog veel minder. In een conceptnota die hij in het Vlaams parlement indiende tot erkenning van Halle-Vilvoorde als centrumregio noemde parlementslid Peter Van Rompuy (cd&v) het verschil in behandeling tussen Antwerpen, Vilvoorde en Halle onterecht omdat beide regio’s kampen met dezelfde stedelijke problemen. In Halle-Vilvoorde is de bevolkingstoename (+20,7% in 30 jaar) overigens een van de grootste in Vlaanderen.

De verschillen tussen wat centrumsteden uit het Gemeentefonds ontvangen en andere lokale besturen zijn enorm.

‘In projecten rond taal, integratie, onderwijs en welzijn kunnen het Gemeentefonds en Vlaams Randfonds echt het verschil maken in Halle-Vilvoorde’, stelt het Toekomstforum. De extra middelen wil men onder meer besteden aan een actief lokaal- en taalpromotiebeleid, scholenbouw, bijkomende welzijnsvoorzieningen zoals kinderopvang, psychologische hulpverlening bij jongeren en volwassenen en tijdelijke noodopvang, verkeersleefbaarheidsprojecten en alternatieve modi zoals openbaar vervoer en fietsinfrastructuur, de handhaving van een lokaal woonbeleid en de bouw van bijkomende sociale woningen. Een gelijkwaardige financiering moet er ook komen voor de politiezones. In afwachting van een andere verdeling van het Gemeentefonds vraagt het Toekomstforum dat de middelen uit het Randfonds worden opgetrokken en net zoals in de kustregio rechtstreeks aan de lokale besturen wordt uitgekeerd.

Gemeentefonds hervormen

De stad die het meest nood heeft aan extra middelen is Vilvoorde. Ook burgemeester Hans Bonte (Vooruit) wijst op de enorme uitdagingen die de bevolkingsgroei met zich meebrengt op vlak van onderwijs, kinderopvang, criminaliteit, armoede, … Bonte wil niet alleen meer middelen van de Vlaamse overheid, maar ook een aanpassing van de federale dotatie voor de politiezones. Net als in de rest van Halle-Vilvoorde is het nog onduidelijk wat de gewenste nieuwe verdeling van het Gemeentefonds financieel zou opleveren. ‘Als we vergelijken met de 28,7 miljoen euro die Turnhout, een stad met ongeveer evenveel inwoners als Vilvoorde, uit het fonds ontvangt dan hebben wij recht op een tiental miljoen euro extra per jaar’, zegt Bonte. Vilvoorde krijgt daarnaast nog andere Vlaamse middelen, zoals bijvoorbeeld 275.000 euro in het kader van het Plan Samenleven. Bonte wijst er echter op dat deze projecten de stad onder meer door de nodige aanwervingen ook geld kosten.

In antwoord op vragen hierover bevestigde Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Gwendolyn Rutten (Open VLD) begin maart in de plenaire vergadering van het Vlaams parlement de noodzaak om het Gemeentefonds te hervormen. ‘We moeten naar een meer gelijke verdeling van de middelen die rekening houdt met de verschillende uitdagingen op basis van parameters die te maken hebben met hun problematiek.’ Hierbij verwees ze naar een studie die de overheid hierover bestelde en op 4 mei zal worden voorgesteld. Rutten benadrukte voorts dat er deze legislatuur nog nooit zoveel geld naar lokale besturen ging. ‘Het totale bedrag is opgelopen tot 20 miljard euro.’ Specifiek voor Halle-Vilvoorde wees ze op de extra 26 miljoen euro voor het Randfonds, de 6 miljoen euro voor het Plan Samenleven en de 180.000 euro voor de aanpak van radicalisering in Vilvoorde. ‘Vilvoorde en Halle kregen allebei ook nog eens 6,5 miljoen euro extra’, aldus Rutten, verwijzend naar de extra middelen die sinds 2016 worden toegekend.