De waterloop heeft haar naam niet gestolen. Op de Molenbeek en haar zijbeken stonden indertijd 21 watermolens: de Geevaertmolen, Algoetmolen, Tenbroekmolen, Wauweringenmolen, Sollenbergmolen, Neerdorpmolen,… Enkele molens bestaan nog altijd. De Molenbeek was een belangrijke levensader voor de streek. Ze voorzag de bevolking van bronwater en de molens zorgden voor economische activiteit. Heel wat molens veranderden mettertijd van functie en dat had ook invloed op de Molenbeek. De waterloop werd meermaals afgeleid, rechtgetrokken, verlegd of ingebuisd en naast of op de beek legde men ook spaarvijvers aan. Zestien molens waren ooit papiermolens, die vooral grauw papier produceerden. Twee molens groeiden uit tot de grote papierfabrieken van de Meurs in Huizingen en Sint-Genesius-Rode.

Wateroverlast

Maar de waterloop heeft ook een duister kantje. Extreme weeromstandigheden, klimaatopwarming en toenemende betonnering spelen, in combinatie met het rechttrekken en inbuizen, de vallei parten. Regelmatig zorgt de Molenbeek voor ernstige wateroverlast in dorpskernen en lagergelegen gebieden. En omdat de bovenloop in akkergebied vertrekt, loodst die wateroverlast meestal ook tonnen slijk en sediment de woonkernen binnen. In het akkergebied bovenstrooms zouden buffermaatregelen, erosiestroken en een meer gepaste landbouwvoering voor enig soelaas kunnen zorgen. Het geplande bufferbekken bovenaan de Lansrodevijver is er nog niet, omdat AVES, de afdeling Adviezen, Vergunningen, Erkenningen en Subsidies van Vlaanderen, lange tijd negatief adviseerde. Het bufferbekken zou op een natuurlijke manier worden aangelegd in een ecologisch waardevol weidegebied, maar daar mag, volgens AVES, geen vervuild water worden gestockeerd. Volgens de letter van de wet zeker een correct advies; het heeft alleen voor gevolg dat bij de veelvoorkomende overstromingen heel de vallei, inclusief het woongebied, overspoeld wordt door water dat vervuild is met meststoffen en pesticiden. Vraag is dan welke de betere oplossing is voor natuur en mens?

Gloednieuw wandelpad

Bij de Lansrodevijver stoten we op het pas ingewandelde Molenbeekwandelpad. Het is 16 km lang en loopt van het Zoniënwoud tot aan de Zenne in Lot. Daarbij volgt het zo goed mogelijk de loop van de Molenbeek. De wandeling komt langs de treinstations van Lot en Sint-Genesius-Rode en zo kun je er ook een wandeling ‘van station tot station’ van maken. De Vlaamse Landmaatschappij (VLM) heeft voor dat wandeltracé een aantal deeltrajecten vernieuwd, aangepast of verbeterd. Zo werd bij de Geevaertvijver in Rode bijvoorbeeld een nieuwe trap voorzien en staan er langs het tracé picknickinfrastructuur en infoborden.

De vijvers langs de Molenbeek zijn meestal privévijvers; de VLM heeft de Schipvijver onteigend en de Geevaertvijver aangekocht. Beide vijvers krijgen een natuurlijke makeover en zullen meer water kunnen bergen om eventuele wateroverlast benedenstrooms te verminderen. De onderhandelingen met de spoorwegen lopen om bij de herinrichting van de spoorinfrastructuur onder de spoorweg een veilige doorsteek te maken voor wandelaars en er meteen ook een ecologische onderdoorgang voor de Molenbeek te voorzien.

Winterbedding

Voorbij het station van Rode loopt de Molenbeek door privétuinen, die ook regelmatig kampen met wateroverlast. Bovendien komen daar nog lozingen in de beek terecht van de huizen langs de Stationsstraat. Op het einde van die Stationsstraat kreeg de Molenbeek een beetje extra ruimte met een kleine winterbedding, een plek waar de waterloop wat breder wordt. De zeer brede Stationsstraat heeft trouwens voldoende plaats voor nog meer zulke maatregelen.

De projectontwikkeling Novarode met de vrij immense appartementsblokken kon er alleen komen als er ook een park kwam met voldoende ruimte voor water. De appartementen zelf zijn netjes beschermd met een dijk. Toch blijft het knagen dat men in overstromingsgevoelig gebied zulke projecten niet kan weigeren. De paden in het park zijn allemaal verhard in beton. Een keuze die wellicht is gemaakt omdat er dan minder wegschade is bij overstromingen. Voor het verkeer dat in het park is toegelaten, was een betonverharding zeker geen noodzaak. Verderop gaat de Molenbeek onder het gemeentehuis door en loopt ze in een keurslijf tussen twee muren achter de privétuinen door. Aan de waterlijnen op de muren kun je zien hoe hoog het water hier soms wel komt. Op het einde van de Dreef in Sint-GenesiusRode gaat ze ondergronds in de Vanderveldelaan in Alsemberg. Een knelpunt dat vaak voor overstromingen zorgt. Er waren plannen om ook daar de Molenbeek meer ruimte te geven, maar er is nog wat extra denkwerk en intergemeentelijke samenwerking nodig voor een doordachte en haalbare lange termijn oplossing.

Natuurpark

Verderop komt de Molenbeek terecht in de Gemeenveldsite. Hier heeft de VLM het natuurpark Alsembergse Beemd aangelegd, waar de beek veel ruimte krijgt en de vismigratie wordt bevorderd via de nieuwe beek Broekmeanders. Hier kan veel water tijdelijk worden gestockeerd bij eventuele overstromingen en het gebied heeft fiets- en wandelpaden die een link leggen naar het centrum van Alsemberg. Tussen Alsemberg en Dworp doet de Molenbeek het doorgaans goed. Ze krijgt redelijk wat ruimte en loopt door bos en natuur. Hier volgen ook de molens elkaar op. De Herisemmolen was een 16e-eeuwse papiermolen die in de 19e eeuw een industrieel complex werd. De site geeft een mooi beeld van de papier- en kartonnijverheid van weleer. Je kunt er terecht voor bezoeken, activiteiten en een educatief aanbod. Bij de monding van de Zevenborrebeek staat de oude molen Denayer-Debecker. Hier heeft de VLM recent een nieuwe bedding aangelegd voor de Molenbeek. Zo kan ze meer water bergen en kunnen vissen er beter voorbij de molen. De Molenbroekmolen in Dworp werd gebouwd in 1551 en huisvestte van 1862 tot 1968 een brouwerij-mouterij.

Provinciaal domein

In Dworp moet de Molenbeek weer spitsroeden lopen tussen beschoeiing en stenige oevers. In deze delen zijn speeltuigen, tuinhokjes of afsluitingen vaak ook ernstige belemmeringen om de beek naar behoren te kunnen beheren. Blijkbaar weten weinig mensen dat op beide oevers verplicht vijf meter vrij moet worden gehouden om de beek te kunnen beheren. Bij het provinciaal domein van Huizingen stuit je op een afsluiting over de Molenbeek. Een betere doorwandelbaarheid van het provinciaal domein naast de beek zou nochtans heel wat fietsers en wandelaars kunnen weghouden van de drukke Alsembergsesteenweg en mogelijkheden bieden voor veiliger fiets- en wandelverkeer. De provincie heeft zich wel geëngageerd om de Molenbeek in het provinciaal domein en bij de parking van het domein zoveel mogelijk aan de oppervlakte te brengen en ze opnieuw een natuurlijke loop te bezorgen. In het provinciedomein ligt het Kasteel van Huizingen, een historisch waterkasteel te midden van een landschapspark uit de 19e eeuw met een alpiene tuin uit 1958. Het kasteel werd volledig herbouwd vanaf 1875.

Onthardingsmogelijkheden

Een beetje verder van de beek ligt naast de autosnelweg de vroegere woonwagenparking. Sterk afhellend en volledig geasfalteerd, maar niet meer in gebruik. Een kans om minstens 30.000 m² te ontharden. Misschien moet er ook eens nagedacht worden over de parking van het provinciaal domein? Goed voor bijna 75.000 m² die vandaag toch meer waterdoorlatend kan worden aangelegd. Ook verderop bij het voetbalveld van Huizingen zou 1.600 m² parking beter waterdoorlatend kunnen worden aangelegd.

Voorbij de parking van het provinciedomein loopt de Molenbeek naast de oudste huizenrij van Huizingen. Bij de aanleg van de R0 in 1956-1970 werd de oude kern van Huizingen grotendeels gesloopt. Ter Kamme en Terborght zijn de enige huizen die nog tot de historische bebouwing van de oude dorpskern van Huizingen behoren.

Ardennengevoel

Voorbij de autosnelweg kan de Molenbeek heerlijk meanderen in open bedding. Met de aangelegde vistrap krijg je hier zowaar bijna een Ardennengevoel. Voor ze in een strak keurslijf van Neerdorp naar Lot mag om daar in de Zenne uit te monden, krijgt de Molenbeek ook in park Neerdorp nog heel wat adem- en vloeiruimte. De oude gebouwen van de voormalige papierfabriek Catala wachten nog altijd op herontwikkeling, maar het park met de bezinkingsvijvers kreeg enkele jaren geleden een mooie make-over van de provincie en de VLM. De beek meandert er, de site werd opgewaardeerd en het is er heerlijk toeven. Jammer genoeg is de vroegere directeurswoning ondertussen een ruïne, bijna niet meer te redden.