In beide gevallen zouden de economische projecten de stikstofconcentraties in het verderop gelegen Natura 2000-gebied van het Floordambos te veel verhogen. Aangezien de Vlaamse Regering haar stikstofhuiswerk toen nog niet had gemaakt, bleven de projecten in Machelen en Zaventem onder meer daardoor in de schuif liggen. Met de verkiezingen in het vooruitzicht zullen ze daar voorlopig nog wel even liggen.

Is het Floordambos dan zo belangrijk dat het zo veel economische ontwikkeling kan tegenhouden? De aandachtige lezer heeft de voorbije maanden via RandKrant kunnen vernemen dat de natuurkwaliteit van Natura 2000-gebieden in Vlaanderen noodzakelijk maar niet optimaal is. We beschreven al enkele van deze kroonjuwelen van de natuur en gaven een aantal redenen waarom de ecologische kwaliteit ervan achterblijft.

Rabatten

De toestand in het Floordambos is niet anders. Het vormt een eenheid met het Peutiebos aan de overkant van de Sint-Martinuslaan, op het grondgebied van Machelen. Een ander deel van dit bos ligt op het grondgebied van Vilvoorde. Het grootste bosdeel en een uitbreidingszone is eigendom en in beheer van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB), Natuurpunt beheert een klein deel. Al bij al toch nogal een kluwen aan structuren.

Dat doet echter niets af aan het belang van het gebied dat sinds 1991 bescherming geniet om zijn ‘uitzonderlijke wetenschappelijke en esthetische waarde’. Stel je voor: het is een eeuwenoud bos met een bijzondere ondergrond die, samen met het grondwater, uitzonderlijk veel kalk bevat. Dat heeft onmiddellijk een invloed op de aanwezige dier- en plantensoorten, want een belangrijke groep houdt van kalk. Eenbes, geelhartje en kardinaalsmuts horen bij dat gezelschap, en die vind je er terug. De wettelijk beschermde wijngaardslak heeft het hier eveneens naar haar zin.

Maar de ecologische evolutie van het gebied is de jongste decennia aan het sputteren. Vooral de droogte van de periode 2017- 2022 heeft er stevig ingehakt, en daar wil men tot midden 2025 met het Life-project wat aan doen. Het is een initiatief dat met Europese steun het tij wil keren. Dat zal in de eerste plaats gebeuren door de waterhuishouding op orde te krijgen. Nu vloeit er te veel zeldzaam kwelwater uit de bronnen te snel af. De rabattenstructuur in het bos is hiervan de oorzaak. Het gaat om greppels die vanaf de middeleeuwen door abdijen werden aangelegd in natte bossen. Die greppels voeren het water af, en de uitgegraven grond werd op de percelen naast de greppels gelegd waardoor deze verhoogden en droger werden. Dat liet toe om daarop nog een economische bosbouw mogelijk te maken.

Verdroging

Die greppels zijn inmiddels sterk aan het verdrogen omdat ze het beperkte wateraanbod vanuit de bronnen te snel afvoeren. Het gevolg daarvan is dat de hele boszone verdroogt, waardoor de oude leefgemeenschappen die eeuwenlang in een natte omgeving vertoefden langzaam maar zeker het loodje leggen. De invloed van het overaanbod aan stikstof, zowel inwaai vanuit de lucht als vanuit het aangrenzend landbouw- en industriegebied, zorgt voor de ongebreidelde groei van netels en bramen. Zij zijn als het ware de druppel te veel. Die werkt verstikkend voor de onderliggende vegetatie en dierenwereld, waardoor de soortenrijkdom vermindert terwijl je er bijstaat. De overmaat aan stikstof zorgt nog eens voor een toenemende bodemverzuring, wat alweer negatief afstraalt op de aanwezige biodiversiteit.

De ecologische evolutie van het gebied is de jongste decennia aan het sputteren. Vooral de droogte van de periode 2017-2022 heeft er stevig ingehakt.

Zo is er wel genoeg ellende, denk je dan, maar daar komt nog bij dat de Vogelzangvijver en de omliggende grachten erg vervuild zijn. In de volksmond is de naam dan ook niet voor niets de stinkvijver. Dat is al vele decennia een ernstig probleem en saneringspogingen hebben nog steeds niet het perfecte resultaat opgeleverd.

Nabije oppervlaktewateren, zoals poelen en grachten zouden theoretisch geschikt zijn voor de kamsalamander, een belangrijke Natura 2000-soort, maar de toestand ervan is te slecht waardoor die beestjes daar gewoon niet voorkomen. Een doorgedreven terreininrichting zal daar komende jaren redding brengen.

Oplossingen

Andere moeilijkheden wat betreft de natuurkwaliteit stellen zich op de klassieke knelpunten als sluikstorten, loslopende honden en plaatselijke overrecreatie. Er zijn heel wat pogingen om oplossingen te vinden, met onder meer een betere kanalisering van de wandelaars en een hondenloopzone, maar echt sluitend zijn ze niet. Ook daar wordt aan gewerkt in het vermelde Life-project. Tevens loopt er nog een Land Inrichtings Project (LIP) van de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) in deze buurt, maar dat heeft als hoofddoel de Woluwe (waterloop) en de Trawoolbeek (bron in Floordambos) ecologisch en landschappelijk te integreren in de omgeving. En dat straalt dan weer positief af op het Floordambos.