De Amerikaanse componist Morton Feldman (1926-1987) is nooit van het volgzame type geweest. Precies dat spreekt pianist Thomas Dieltjens (53) en zijn collega’s bij Het Collectief zo aan. ‘Zijn muziek is pas na een tiental jaar in ons programma geslopen, maar ik was er eerder al zot van’, zegt Dieltjens. ‘Tegenwoordig spelen we elk jaar iets van Feldman. In de voorbije 150 jaar en zeker na WO II waren er heel wat componisten actief die, als ik het oneerbiedig mag zeggen, een of ander -isme achternaliepen. Daardoor is mijn respect voor componisten die volledig autonoom een oeuvre ontwikkelen alleen maar gestegen. Anders dan een connectie te zoeken met de popscene, zoals de minimalisten, is Feldman de vertaler van het Amerikaanse expressionisme.’

Op zoek naar rust

‘Het klinkt misschien gek, maar als ik muziek hoor in de sauna moet ik altijd veel moeite doen om die te laten binnenkomen. Ik slaag er maar niet in de knop van professionele muzikant uit te zetten. Ik besef dat het een vorm van beroepsmisvorming is, maar ik word onrustig en zenuwachtig van het vaak stuitende simplisme van de muziek die ik op veel plekken te horen krijg. En zeker in de sauna wil je in de eerste plaats toch rust? Geef mij daar dus maar Feldman.’ (lacht)

Het is trouwens niet bij een gedachte-experiment gebleven, ooit was het bijna zover. ‘Samen met slagwerker Tom De Cock en Het Wilde Westen, het Kortrijkse cultureel centrum, heb ik geprobeerd een muziekevent op te zetten in een saunacomplex. Uiteindelijk bleek het te duur, maar we blijven proberen. In dit tijdsgewricht zijn veel mensen op zoek naar rust, alleen worden ze, beïnvloed door allerhande playlists, allemaal dezelfde richting uitgestuurd, met name naar die van het neo-minimalisme van pakweg Ludovico Einaudi. Die muziek is aan de buitenkant heel aantrekkelijk, en je kan er instant rust in vinden, maar de muziek van Feldman is beter.’

Kosmische noten

Wat is er dan zo speciaal aan zijn composities? ‘In het begin van het stuk krijgt het publiek vaak de indruk dat het nergens naartoe gaat, maar omdat de muziek zo langgerekt is, kan je niet anders dan op een bepaald moment loslaten, ofwel verveeld buitengaan. Eens die passage voorbij is, beland je in een soort van hypnose, een andere staat van bewustzijn. Dat gebeurt ook bij andere muziek, maar Feldman gaat er expliciet naar op zoek.’

Hier verschijnt het mathematische aspect van zijn muziek, dat ook Crippled Symmetry (1983) typeert. ‘Feldman houdt van in- en uitbreiden. Noten schuiven naar elkaar toe en weer van elkaar weg, zoals sterren en planeten in de kosmos. De afstand tussen de noten bedwelmt je hersenen omdat die geprogrammeerd zijn om altijd hetzelfde te verwachten, maar je krijgt steeds iets anders, al besef je dat pas achteraf. Het geweldige is dat Feldman die wiskunde gebruikt om vrij en geëmancipeerd te kunnen zijn.’ Het intieme kader van de sacristie van de abdijkerk van Grimbergen zorgt alvast voor een gewijde sfeer die rijmt met de opgeroepen muzikale magie. Volgens Dieltjens beschikt de ruimte over ‘voldoende galm zonder dat het een soep wordt’.

WO – 25 OKT – 20.30
Crippled Symmetry (Morton Feldman)
Het Collectief
Grimbergen, sacristie Abdijkerk, 02 263 03 43