Glitch (Engels voor storing of hapering) presenteert vijf scènes na elkaar: monologen en quasi-dialogen met meer of minder woorden, tegen een nachtmerrie-achtige achtergrond. Vijf personages met weinig hoop en nog minder onderlinge connectie in een wereld vol haperingen en scheuren. Aan jou om jezelf erin te herkennen of niet.

‘Glitch was de eerste Abattoir-voorstelling na covid. Er was heel wat gebeurd in die periode, niet enkel de pandemie, ook bijvoorbeeld het presidentschap van Donald Trump, dat een nieuwe kijk op de realiteit en de waarheid heeft gebracht.’ Fake news, alternatieve feiten, de waarheid is niet de waarheid… Doe daarbij de opkomst van virtual reality en artificiële intelligentie en de voedingsbodem voor een wel erg beklemmende werkelijkheidservaring is klaar. Glitch laat zijn wortels er breed en vet in groeien. ‘Ik kijk om me heen, lees veel en voel dat er dingen verschuiven, maar ik kan ze niet onder woorden brengen zoals een wetenschapper of journalist’, legt regisseur Stef Lernous uit. ‘Ik geef al wat ik van de wereld meepik op mijn eigen manier betekenis. Dat is wat theater en kunst doen: betekenis creëren met de brokstukken die je van buitenaf krijgt.’

Eigenlijk duidt de regisseur zijn eigen voorstellingen niet graag. Hoewel hij zelf per scène een specifieke betekenis voor ogen heeft, wil hij het publiek vooral zijn eigen interpretatie gunnen. Zo gaat de woordeloze, zoekende monoloog van Tania Van der Sanden voor hem over dementie. ‘Die betekenis komt rechtstreeks van mijn eigen moeder, die aan het dementeren is. Zie je: het komt allemaal ergens vandaan, maar voor jou mag het iets helemaal anders oproepen. Als regisseur zoek ik manieren om mijn voorstellingen zo goed mogelijk met het publiek te laten communiceren. Glitch is een beetje verraderlijk op dat vlak, omdat ik er erg rigoureuze keuzes heb gemaakt.’ En dus verwacht de regisseur ook onverbiddelijke reacties van de toeschouwer. ‘You love it or you hate it. Volgens mij is er geen middenweg bij deze voorstelling. Maar dat is oké, ik hou daar eigenlijk wel van.’

Elk zijn realiteit

De realiteit muteert zienderogen, vindt Stef Lernous. ‘Iedereen lijkt vandaag recht te hebben op zijn eigen realiteit. Ik vind dat een heel Amerikaanse gedachte. Ik was altijd al een grote fan van Los Angeles, en daar leeft dat idee al langer: hoe jij vindt dat de realiteit in elkaar zit, zo is het ook. Er is almaar minder bereidwilligheid om het anders te zien. De laatste jaren is dat recht op een eigen realiteit alleen maar fanatieker geworden. Ik zie het nu ook vaker bij mensen om me heen. Terwijl in mijn ogen de realiteit net is wat je er samen van maakt. Maar als dan plots iedereen zijn eigen juiste kijk op de werkelijkheid heeft, hou je niet veel gemeenschappelijks meer over. Alles wordt fragmentarischer. Dat reflecteert zich ook in de voorstelling: de vijf personages hebben elk hun eigen realiteit.

Zo is er de ‘dialoog’ tussen de personages van Tine Van den Wyngaert en Steve Geerts, waarin hij niet aan het woord komt. Zij vertelt hem hoe ze de werkelijkheid in pacht heeft en hij moet daar maar mee om zien te gaan. Ik hou van u, zegt het personage herhaaldelijk. En, ik weet, gij van mij.’ Nooit eerder klonken zulke woorden zo bedreigend.

Sinds de creatie van Glitch heeft de actualiteit zulke lagen extra aangedikt. ‘Heel gek’, vindt Lernous. Al van bij de eerste repetitiedagen zat er een vleugje gaming en virtual reality in de voorstelling. De personages konden zo uit een computerspel weggelopen zijn, wat de vraag naar wat echt is en wat niet accentueerde. ‘Nu word je om de oren geslagen met artificiële intelligentie.’ Hij verwijst naar Kevin Roose, technologiejournalist voor The New York Times, die slapeloze nachten overhield aan een test van de vernieuwde zoekrobot Bing, die AI gebruikt. Op een gegeven moment beweerde de chatbot romantische gevoelens te hebben voor de journalist en spoorde de machine hem zelfs aan om zijn vrouw te verlaten. Lernous zag zijn eigen fictieve dialogen opeens werkelijkheid worden. Nee, visionair wil hij zichzelf niet noemen. ‘Maar als je fictie schrijft die geworteld is in de realiteit is de kans groot dat ze zich op een gegeven moment zal manifesteren.’

Het plezierige toeval

Nog een ding wil Lernous kwijt over Glitch. ‘Eerst had ik een totaal andere voorstelling in gedachten.’ Er lag een tekst klaar over een stel duivels op zoek naar de kern van het mens-zijn. ‘Ik had hem volledig in jamben geschreven. En die arme Tania Van der Sanden had er al 20 bladzijden van uit het hoofd geleerd’, lacht de regisseur. ‘Maar tijdens de eerste repetitie zei Chiel Van Berkel opeens iets onnozels met een heel gek stemmetje. Het was een detail, maar het bleef hangen. De volgende ochtend zei ik: Jongens, smijt de tekst overboord, ik heb iets nieuws in gedachten.’ Het is niet de eerste keer dat Lernous ingaat op impulsen van het moment. ‘Dat plezierige per ongeluk is waar ik van hou. Opeens gebeurt er iets dat je interessanter vindt dan waar je mee bezig was; in dit geval letterlijk een stemmetje dat bleef hangen, als een letterlijke glitch in het maakproces. Ik geloof in dat toeval. Soms denk ik erover om repetities speciaal zo in te richten opdat er meer plezierig toeval kan ontstaan. Kun je überhaupt toeval laten ontstaan? Ik weet het niet, maar ik vind het een interessante vraag.’

DO – 6 APR – 20.15
Glitch
Abattoir Fermé
Alsemberg, CC de Meent, 02 359 16 00