De watersite aan het kanaal onder de Europabrug in Vilvoorde is een publiekstrekker en vormt een smeltkroes van uiteenlopende stijlen van street art. SMATES, de artiestennaam van de bekende street art kunstenaar Bart Smeets (45), mobiliseerde enkele jaren geleden een aantal collega-artiesten. Sommigen maakten deel uit van een collectief en werkten met twee of meer aan een gezamenlijk project onder de brug. Zelf schilderde Smeets op een van de betonnen pijlers een figuur met een lichtgroene hoody die uit de ondergrond lijkt op te rijzen. Het graffitikunstwerk aan de ingang van het stedelijk zwembad is eveneens van zijn hand, net als de muurschildering achterin het zwembad waarop walvissen staan afgebeeld; zijn favoriete werk. Zijn stijl omschrijft hij als figuratief, dromerig realisme. Smeets, die momenteel in Mechelen woont, komt uit Asse, studeerde grafische vormgeving aan Sint-Lucas in Brussel en volgde een opleiding schilderkunst aan de Jan Portaels Academie in Vilvoorde. ‘Sinds acht jaar ben ik voltijds bezig met mijn street art opdrachten in België en het buitenland.’

Grafische hoogstandjes

Voor Vilvoordse kunstenaars zoals Joris Silverans, Wide Vercnocke, Roel Heremans en Sander Heremans zijn de professionele graffitikunstenaars als SMATES inspirerende voorbeelden. Silverans (31), geboren en getogen in Vilvoorde, is vanaf zijn 18e artistiek bezig. Vanuit de vzw Goesting?! nam hij elke zomer deel aan het Mekitburn Cultival op het domein van de Drie Fonteinen. ‘Street art is al zeven jaar mijn passie. Naast mijn job in het kunstenonderwijs voer ik als graffitikunstenaar freelance opdrachten uit voor particulieren, zoals bijvoorbeeld in een koffiehuisje in Eppegem, en voor kleine organisaties, zoals de afbeelding van de legendarische bokser Mohammad Ali in een boksclub.

Vroeger werd ik door de politie beboet omdat ik graffiti spoot, nu geeft de stad mij geld voor een mural.

Met Sander Heremans van collectief Studio Entropica heb ik meegewerkt aan een mural van 300 m lang en 2 m hoog in de Bavaylei. Mijn grootste realisatie is de muurschilderij in de Leuvensestraat. Toen de jaarmarkt wegens corona niet kon doorgaan, maakte ik op voorstel van het stadsbestuur een oude poster van de jaarmarkt op een gevelmuur.’ Silverans schilderde geen letterlijke kopie, maar gaf de afbeelding van drie boerenpaarden een eigentijds cachet.

‘Mensen zijn het beu om op grijze muren te kijken en reageren enthousiast op de street art in hun buurt.’ Silverans wijst op de samenwerking met enkele scholen in Vilvoorde. ‘In de Sint-Jozefschool in de Groenstraat kreeg ik carte blanche om de speelplaats te verfraaien. In Virgo Plus heb ik, samen met de leerlingen, een muurschilderij gemaakt. Zij leverden ideeën voor het ontwerp en hielpen mee bij het tekenen en het inkleuren. Op die manier maak je leerlingen warm voor kunst en diverse expressievormen. Ik beschouw street art als een speeltuin. Het zou jammer zijn om alleen te schommelen als je ook op de wip kunt zitten’, zegt Silverans vrolijk.

Talentvolle lokale street art artiesten worden in Vilvoorde geflankeerd door gerenommeerde kunstenaars. De Antwerpenaar DZIA, wellicht de meest bekende street artist uit België, realiseerde onder de brug de muurschilderij The Wolfpack. Op verschillende plekken laat hij zijn grafische hoogstandjes zien. Dieren en vogels zijn een herkenbaar en terugkerend thema in zijn werk. Zijn eerste solotentoonstelling met zijn gouden vos hield hij in de Kruitfabriek.

Symbolisch

De meest recente street art creatie in Vilvoorde is van Han Coussement (33), die de kademuur aan het kanaal onder handen nam. Hij is een streek- en studiegenoot van Silverans. ‘Een toenemend aantal graffitikunstenaars laat de spuitbus links liggen en maakt gebruik van verf en penseel’, zegt Coussement. ‘Mijn muurschilderij op een strook van 46 m breed en 2 m hoog aan het kanaal verwijst naar de locatie van de oude vaartbrug, afgebeeld tegen de skyline van Vilvoorde met de kerk, een inmiddels verdwenen oude watertoren en cafés waar mensen een pint gingen pakken tot de Vaartbrug weer openging.’

Op zijn panoramische mural duiken ook oude plezierbootjes op met le beau monde uit Brussel die zich in het domein De drie fonteinen kwam ontspannen. Coussement herinnert zich de plek bijzonder goed vanuit zijn jeugd. ‘Ik verdiepte mij voor mijn ontwerp ook in de geschiedenis van de stad en liet mij inspireren door oude prentkaarten uit het archief van de bibliotheek.’ Dat hij afgelopen jaar op die plaats zijn graffitkunst kon demonstreren in opdracht van de stad heeft voor Coussement een grote symbolische betekenis. ‘Uitgerekend op die plek werd ik als tiener door de politie opgepakt en beboet toen ik er illegaal graffiti aan het spuiten was. Nu kreeg ik een vergoeding van de stad en zorgde de stad voor een steiger aan het water zodat ik mijn muurschildering kon maken.’

‘Het is illustratief voor de beeldvorming en ontwikkeling van de graffitikunst. Er wordt niet langer op neergekeken en het speelt zich niet langer in de illegaliteit af’, schetst Bart Smeets. ‘De huidige werken getuigen van een grote kwaliteit. Street art heeft een prominente plaats verworven. Verschillende grote steden organiseren festivals. Kunstenaars werken in opdracht van lokale besturen.’

Internationaal

Schepen van Cultuur Moad El Boudaati (Vooruit): ‘Vilvoorde is een van de pioniers van de street art. We zetten ons volop in voor de promotie ervan. De stad slaagde erin om enkele grote namen naar Vilvoorde te halen. De Argentijnse artieste Hyuro maakte een muurschilderij over de migratie vanuit onze Andalusische zusterstad Peñarroya-Pueblonuevo naar Vilvoorde. BORDALLO, de grote Portugese kunstenaar en milieuactivist, creëerde in 2019 een reusachtige afbeelding van een buizerd. In dit werk combineert hij graffiti met gerecycleerde materialen. Het kunstwerk prijkt aan de gevel van de middelbare school Horteco. De stad stelt op de Asiat-site een muur ter beschikking waarop geïnteresseerden kunnen oefenen en experimenteren. De stad wil elk jaar een nieuw street art project realiseren’, zegt de schepen. Hij stipt nog aan dat Vilvoorde is aangesloten bij het Internationaal Street Art Cities Platform. Op die internationale website zijn er meer dan 30.000 kunstwerken uit 700 steden terug te vinden.’

Kunstroute

Street art geniet duidelijk van een groeiende belangstelling van de eigen bewoners en toeristen. Stadsgids Annie Myten stippelde een 10 km lang parcours uit dat start aan het station en eindigt op de Grote Markt. Het leidt de geïnteresseerden langs verschillende creaties van street art. In een begeleidende brochure vind je een korte toelichting bij de kunstwerken. Buiten dit uitgetekende parcours prijken er evenwel nog verschillende andere street art creaties. Het stadsbestuur roept Vilvoordenaren op om kale muren ter beschikking te stellen van graffitikunstenaars en zo de openbare ruimte meer kleur te geven.