Sinds zijn schooljaren kent onze medewerker Freddy Philips dit vierkante gebouw. Het dateert uit de jaren dertig, heeft een plat dak en had lange tijd twee grote stalen masten. Het is gelegen aan de Heirbaan op de grens tussen Meise en Oppem. Opgetrokken op een heuveltje kijkt het gebouw uit op de paleizen van de Heizel en het Atomium. In de volksmond staat het bekend als Radio Schaarbeek of het radio kot en is het door een beetje mysterie omgeven. Maar: was er hier in dit gebouw ooit effectief een radio gevestigd? Jawel, zo blijkt.

In de loop der jaren werden de stalen masten verwijderd en het pand omgebouwd tot een mooi woonhuis, met een prachtige grote tuin. Tijdens een recente wandeling door de landelijke omgeving besloot Freddy aan te bellen om er meer over te weten te komen. Hij werd vriendelijk ontvangen door een zestigjarig koppel, die hem graag uitleg gaf over de geschiedenis van hun plek. Zo vernam hij van de dame des huizes dat het huis in 1936 door een zekere Armand Rombauts werd gebouwd, en dat haar ouders het begin jaren 1950 kochten. En ja, vroeger was het een radiostation, maar niet Radio Schaarbeek. Of toch?

De start van de radio

Reeds in 1907 waren ingenieurs Robert Goldschmidt en Maurice Philippson bezig met het testen van radiotransmissie. In de lente van 1913 liet Koning Albert I een zendstation installeren in Villa Lacoste, een bijgebouw in de koninklijke tuin in Laken. Het koningspaar was zeer geboeid door wat toen de Télégraphie Sans Fil (TSF) werd genoemd. Terwijl Elizabeth interesse vertoonde in de verspreiding van muziek, zag Albert er een middel in om de grote afstanden met de Belgische kolonie te overbruggen. Op 8 oktober 1913 had de eerste radiotelegrafische verbinding tussen Brussel en Boma (Congo) plaats, in maart 1914 werd er vanuit Laken het eerste radioconcert in Europa uitgezonden.

Staatsradio versus vrije radio’s

In 1920 telde België 26 geregistreerde radiotoestellen. Om meer radiotoestellen te verkopen, besloot de Société Belge Radio-Electrique (SBR) radiozendapparatuur te vervaardigen en met een radiostation te starten. Aldus werd in 1922 Radio Bruxelles geboren. Nadien volgen tientallen regionale omroepen, waaronder Radio Schaarbeek en Radio Conférences et Concerts. Met de oprichting van het Nationaal Instituut voor de Radio-Omroep (NIR) in juni 1930, en het door het NIR verworven monopolie op uitzenden, werden de vrije radio’s uit het centrum van Brussel verbannen. Ze verhuisden naar de Rand. Radio Schaarbeek zond voortaan uit vanuit Kraainem, Radio Conférences et Concerts vanaf 1936 vanuit een pas gebouwd huis in Oppem (Meise). Radio Conférences et Concerts was in 1928 aan het Jamblinne de Meuxplein 50 opgericht door Armand Rombauts. Rombauts verhuisde in 1939 naar Ganshoren, waar hij architect Jean Loossens een pand liet bouwen aan de Keizer Karellaan 142, dat uitgerust was met een zeer professioneel auditorium. Sinds 1949 is dit het gemeentehuis van Ganshoren.

Het radiostation op de Heirbaan maakte deel uit van de pioniers van lokale zenders.

In tegenstelling tot Radio Schaarbeek lag de klemtoon bij Radio Conférences et Concerts op educatieve programma’s. Vandaar ook de benaming van de radio waarop heel wat conferenties over literatuur, kunst, sport, tentoonstellingen werden uitgezonden. Als spieker (speaker/spreker), zoals men toen zei, was Henry Faust alias Faustus daar in Meise te horen, nadat hij een paar maanden daarvoor werd ontslagen bij Radio Schaarbeek omdat hij kritiek had gegeven op een Franse minister die in Brussel op bezoek kwam.

Radio Schaarbeek of Radio Meise?

Radio Schaarbeek stopte met eigen programma’s op 10 mei 1940 en nam de uitzendingen van het NIR-INR over. In dezelfde periode werd de huis-radiotechnicus van Radio Conférences et Concerts gemobiliseerd, waarna iemand van het NIR naar Meise kwam om de zender onbruikbaar te maken. Toch legde de bezetter in 1942 beslag op de lokalen en het materiaal met de bedoeling alle berichten uit London te storen. In 1945 waren de (oorlogs)tijden opnieuw veranderd, maar beide radio’s hervatten hun uitzending niet.

Waar komt nu in Meise de verwarring vandaan over welke radio er van op de Heirbaan uitzond? Waarom werd die radio verkeerdelijk bekend onder de naam Radio Schaarbeek? Dat kwam waarschijnlijk door een plaatselijke interpretatie van het feit dat Radio Conférences et Concerts opgericht werd in… Schaarbeek en de andere radio de naam van deze gemeente droeg (Radio Schaarbeek). Of kwam de naam voort van de spieker, die van Radio Schaarbeek overkwam? Wie zal het zeggen?

Een volgende zoektocht

Voor Freddy van de huidige bewoners afscheid neemt, trekt hij zijn stoute schoenen aan en vraagt hij aan de vrouw des huizes of ze ooit een meisje heeft gekend die hier in de jaren zestig als tiener woonde? ‘Ik herinner mij een mooie meid’, zegt hij, ‘die ons hart sneller deed slaan’. ‘Oh ja’, antwoordt ze. ‘Die ken ik zeker. Het is mijn oudere zus, ondertussen een jonge zeventiger die nog steeds in de buurt van Wemmel woont.’ Freddy kijkt mijmerend rond. Wordt dit zijn volgende zoektocht?