In het voorjaar 2022 schreven de dertien korpschefs van alle politiezones uit het arrondissement Halle-Vilvoorde een open brief aan hun verschillende overheden: de Belgische ministers van Binnenlandse Zaken en van Justitie, de Vlaamse minister van Justitie, de provinciegouverneur, de burgemeesters, de Procureur des Konings, de procureur-generaal en de commissarisgeneraal van de federale politie. Aanleiding is het personeelsgebrek waar de politiezones, met name in de Vlaamse Rand, mee te kampen hebben, waardoor de opdrachten en de dienstverlening van de korpsen in het gedrang komen.

Erik Bassleer, korpschef van politiezone Vilvoorde-Machelen, treedt op als woordvoerder van alle zones en schetst de toestand: ‘We worden al enkele jaren geconfronteerd met een personeelstekort dat nu problematische proporties begint aan te nemen. We zagen weinig perspectief, dus die brief was een eerste stap. We kaarten er de problemen in aan, maar doen zelf ook al een aantal suggesties voor oplossingen.’

De cijfers Eerst de slechte cijfers en de gevolgen daarvan. ‘Voor de dertien zones samen telt ons kader – de personeelsformatie zoals die eigenlijk voorzien is – op dit ogenblik 1.318 operationele medewerkers en 298 administratieve en logistieke medewerkers. Kijken we naar de reële inzetbare capaciteit op 1 juni van dit jaar, dan zitten we bij de operationele medewerkers, waar zich de grootste problemen situeren, slechts aan 970 mensen. Dat is een concreet tekort van 348 mensen, vooral in het basiskader van inspecteurs (245) en in het middenkader van hoofdinspecteurs (85). In een aantal zones ontbreken ook officieren, maar dat probleem is minder ernstig.’

Wat zijn de gevolgen? Bassleer geeft aan dat je met een volledig ingevuld kader je reguliere werking kan garanderen en daarnaast ook nog ruimte hebt om ontradend en preventief te werken of aan wijkwerking te doen. ‘Dat zijn de zaken die als eerste sneuvelen. Er zijn minder preventieve acties en minder ontradende patrouilles op het terrein en dat laat zich voelen, zeker in de donkere maanden wanneer het aantal woninginbraken stijgt. Op bepaalde evenementen kunnen we ook geen preventief toezicht meer doen, en voor bepaalde evenementen is het de vraag of die in de toekomst nog wel zullen kunnen plaatsvinden. Noodoproepen worden zeker nog beantwoord, maar als er niets verbetert kan de basispolitiezorg in het gedrang komen.’

De problemen

De oorzaken van het personeelstekort zijn divers. Over het algemeen is er een gebrek aan kandidaten voor de job. ‘Dat heeft in de regio rond Brussel te maken met het feit dat er veel werkgelegenheid is in andere sectoren’, zegt Bassleer. ‘Denk maar aan de private veiligheidssector of de luchthaven. Voor een deel speelt het imago van de politie mee, bijvoorbeeld door beelden van manifestaties waarbij de politie wordt bekogeld. Dat spreekt jonge mensen niet aan, ook al is dat natuurlijk geen dagelijkse kost.’

De lokale politie benadrukt dat ze ook profielen nodig heeft die meer op het sociale, communicatieve of administratieve zijn gericht. Toch ondervindt de Rand stevige concurrentie van Brussel als aantrekkingspool voor agenten die graag wat meer actie hebben. Omdat de Brusselse korpsen ook personeelstekorten hebben, kan je daar veel overuren maken. En dat is niet de enige financiële motivatie voor agenten die graag wat extra verdienen. Zo kunnen de zones uit de Rand niet op tegen de Brusselpremie en de verbintenistoelage voor inspecteurs die zich engageren om minstens zeven jaar in Brussel te blijven. ‘Dat kan voor een beginnend inspecteur een verschil van 400 euro netto per maand betekenen. Dat voelen wij uiteraard.’

Ten opzichte van andere gemeenten in Halle-Vilvoorde hebben de zones WOKRA, AMOW en Rode, actief in de faciliteitengemeenten, het voordeel dat ze hun agenten, die over een Selor-attest Frans beschikken, voor 100% een tweetaligheidstoelage kunnen aanbieden (goed voor 247,34 euro bruto per maand, red.), waar agenten van pakweg de zones Zennevallei of Druivenstreek maximum 25% van die premie kunnen krijgen.

Het grootste probleem zit echter bij de Dienst Rekrutering en Selectie van de federale politie (DPRS). ‘Die faalt’, weet Bassleer. ‘Er zijn wel degelijk kandidaten, maar wanneer die niet door het selectie- en rekruteringssysteem geraken, heb je natuurlijk nog steeds een probleem. Dat voelen we al een jaar of twee aan en hebben we achter de schermen al aangekaart. De rekruteringsprocedure is in principe verkort van twaalf tot vier maanden, maar de doorlooptijd tussen kandidatuur en scholing is nog altijd te lang, waardoor kandidaten afhaken. Na een eerste fysieke proef hoort een kandidaat soms een jaar lang niets meer. In de Vlaams-Brabantse politieschool PIVO in Asse is onlangs een opleiding voor inspecteurs niet kunnen beginnen omdat de DPRS er, onder meer door hun eigen personeelstekort, niet in slaagt de kandidaten tijdig op de school te krijgen. Dat is dramatisch.’

Ook de ligging van de provinciale politieschool in Asse is niet ideaal. Veertig tot vijftig procent van de kandidaten komen uit Oost-Vlaanderen en gaan na de opleiding vaak niet in Vlaams-Brabant aan het werk. Voor het arrondissement Leuven, maar ook voor zones als Overijse-Hoeilaart, is de opleiding in Asse minder gunstig. Wie in Asse naar de politieschool gaat, ziet het vaak niet zitten om, eens aan het werk, over de Ring naar het zuidoosten van Brussel te pendelen. Brabantse kandidaten naar de Limburgse politieschool sturen, is geen oplossing, en Limburgse agenten die in Vlaams-Brabant werken, zoeken zodra het kan toch liever een job dichterbij huis. Een extra politieschoolantenne in de regio Leuven zou eventueel een oplossing kunnen zijn om wonen, opleiden en werken in dezelfde regio mogelijk te maken.

De oplossingen

Kregen de korpschefs inmiddels gehoor? Na hun open brief kreeg een delegatie van korpschefs uit Halle-Vilvoorde een uitnodiging voor een overleg met Annelies Verlinden (CD&V), minister van Binnenlandse Zaken. Bassleer: ‘Begin april heeft de minister naar ons geluisterd en ons gevraagd om een aantal concrete voorstellen uit te werken met het oog op een nieuw onderhoud in oktober. We werken nu aan een 18-puntenprogramma met een aantal maatregelen op korte en langere termijn. Zo denken we op korte termijn aan de opschorting van het inzetten van onze manschappen buiten de provincie Vlaams-Brabant in het kader van HyCap (gehypothekeerde capaciteit, red.). Dat is een solidariteitsmechanisme waarmee zones elkaar versterking kunnen vragen en geven. Maar de Vlaams-Brabantse korpsen leveren vooral: in Brugge voor een voetbalwedstrijd, in Brussel voor een betoging. Wij zouden dat systeem van wederzijdse ondersteuning graag beperkt zien tot onze provincie, wat ons diensten en afstanden uitspaart. Daarnaast zijn er voorstellen rond alles wat te maken heeft met de toelagen: die zouden gelijk kunnen worden getrokken met die van het Brussels Gewest. We denken ook na over schaalvergroting in de vorm van associaties of fusies. En daarnaast is er natuurlijk de rekrutering. Zo zouden we kunnen nagaan of het haalbaar is om een eigen rekruteringskanaal op te richten in de plaats van dat van de federale politie, eventueel ondersteund door een externe instantie.

Sowieso loopt er, samen met de gouverneur, nu al het project rekrutering en selectie van alle politiezones in de twee arrondissementen van Vlaams-Brabant met als eerste pijler een eigen rekruteringscampagne die deze zomer is begonnen, en als tweede het aanbieden van een online voorbereidingstraject dat de slaagkansen van de kandidaten kan doen stijgen (na een eerdere stijging van 12 naar 20% wil men naar 30%, red.). Pijler drie is met PIVO bekijken hoe zij onze referentieschool kunnen worden door het onderwijsaanbod anders te organiseren. Pijler vier gaat over het behoud van medewerkers die al in dienst zijn. Met die maatregelen verwachten we op korte termijn een instroom van meer dan 250 operationele medewerkers. Op die manier zou ons tekort toch al dalen naar 19%, maar dan nog hebben we een lange weg te gaan.’

Momenteel zijn er 348 politiemensen tekort in Halle-Vilvoorde. ‘Het wordt stilaan problematisch’, volgens de politie.

Het kabinet Verlinden erkent dat het een uitdaging is om in de Rand aan voldoende politiemensen te geraken. ‘De minister heeft zich geëngageerd om deze legislatuur jaarlijks 1.600 inspecteurs extra aan te werven. Voor 2021 is dat gelukt’, meldt het kabinet. ‘Begin dit jaar is een structurele loonsverhoging ingevoerd en met de vakbonden is overeengekomen om het statuut van de politiemensen te verbeteren. Eén van de nieuwe maatregelen is de aanwerving op maat van de politiezone. Ook de rekrutering en de werking van de politiescholen wordt bekeken zodat er gerichte campagnes uitgewerkt kunnen worden voor de Vlaamse Rand.’