Southern trees bear a strange fruit/ Blood on the leaves and blood at the root/ Black bodies swingin’ in the Southern breeze/ Strange fruit hangin’ from the poplar trees.’ Het is een fragment uit Strange Fruit, een nummer geschreven door de joods-Amerikaanse Abel Meeropol, dat in 1939 werd opgenomen door de legendarische zwarte zangeres Billie Holiday (1915-1959). Het lied was een onverbloemde aanklacht tegen de lynchpartijen in de zuidelijke staten van de VS, waarbij zwarte Amerikanen in bomen werden opgeknoopt, waaraan ze als vreemdsoortig fruit bleven bungelen. Holiday schreef het nummer niet zelf en het werd ook nog door anderen gecoverd, maar door haar volgehouden vertolkingen ervan wordt het met haar geassocieerd. Door haar wordt Strange Fruit in de VS zelfs aanzien als het startsein van de AfroAmerikaanse burgerbeweging die de volgende decennia streed om gelijke rechten voor AfroAmerikanen, en die verder verpersoonlijkt werd door figuren als Rosa Parks, Martin Luther King, Malcolm X of Angela Davis.

Waarachtig

De speelfilm The United States vs Billie Holiday uit 2021 is dan ook niet zomaar een ‘biopic’ of biografische film over een zangeres die misbruik, racisme en drugsgebruik oversteeg om een icoon te worden. De titel van de film verwijst naar de rechtszaak waarin Holiday in 1947 tot een gevangenisstraf werd veroordeeld voor drugsbezit. Ruimer gezien suggereert de titel de strijd van een vrouw tegen een hele samenleving, die systematisch en tot in de hoogste regionen een halt wilde toeroepen aan mensen die hun plaats en rechten opeisten, of het nu kunstenaars waren of gewone burgers.

Dat de film zoveel tegelijk wil zijn, is de belangrijkste bedenking die je erbij kan hebben. De makers, waaronder regisseur Lee Daniels, baseerden zich op het boek Chasing the Scream. The First and Last Days of the War on Drugs van Johann Hari. Om hun grote verhaal behapbaar te maken, permitteerden ze zich ook enkele fictieve toevoegingen of wijzigingen aan het levensverhaal van Holiday. Het is een feit dat niet iedereen kon appreciëren dat Holiday de striemende aanklacht zo vaak zong. Veel muzikanten en producers wilden zich zelfs niet aan een opname van het nummer wagen. Maar dat Holiday ooit van het podium werd geplukt toen ze het nummer zong, of dat Strange Fruit de directe aanleiding vormde om haar met een groots opgezette valstrik veroordeeld te krijgen voor drugsbezit, is niet zo. In de film worden de romances van Holiday en haar conflicten met minnaars en FBI-agenten enigszins aangedikt. Ook het raamverhaal van de film, waarin Holliday haar levensverhaal vertelt aan een kleurrijke journalist is fictief. Verder worden de grenzen tussen feiten en clichés over de banden tussen de Amerikaanse jazzscene, de onderwereld, en de Amerikaanse veiligheidsdiensten eerder geromantiseerd dan scherp gesteld. Dat zijn natuurlijk riskante ingrepen die een film, die een aanklacht wil zijn tegen de zwarte bladzijden in de geschiedenis, kwetsbaar maakt voor kritiek. Ga er dus best vanuit dat dit een film is en geen documentaire of docu-fictie. Maar wel een film met waarachtige elementen en aannames, gebaseerd op een waargebeurd verhaal, die de tragische dynamiek illustreert van een krachtig, rebels, artistiek talent dat het status quo wil doorbreken in een brutaal discriminerende samenleving, terwijl ze ook nog eens moet afrekenen met haar eigen demonen.

Acteerprestatie

Regisseur Daniels heeft zijn prent erg stijlvol gefilmd, een beetje in de sfeer van een film noir maar dan in kleur. Hij neemt zijn tijd om een hele intrige op te bouwen rond de hoogte- en dieptepunten in het persoonlijke en artistieke leven van het hoofdpersonage. Daarbij zit je constant dicht op haar huid, zodat de film effectief een eerbetoon wordt aan een iconische figuur. Maar bovenal is er de veelgeprezen vertolking van Billie Holiday door Andra Day. Ze kreeg er een Oscar-nominatie en een Golden Globe voor. Day is nochtans een debutante in de filmwereld. Ze werd voor de rol gekozen omdat ze een zangeres is die Holiday al op jeugdige leeftijd bewonderde. Het is heel straf met wat voor een gemak en subtiliteit Day de complexe gevoelswereld van het hoofdpersonage neerzet. Hiermee demonstreert ze dat kunst wel degelijk de kracht heeft om de wereld (een beetje) te veranderen.

The United States vs Billie Holliday

ZO · 6 FEB · 20.00
Alsemberg, CC de Meent, 02 359 16 00

MA · 14 FEB · 20.30
Vilvoorde, CC Het Bolwerk, 02 255 46 90