Oude muziek in een eigentijdse snit stoppen en opnieuw baanbrekend laten klinken. Het is al jaren één van de belangrijke pijlers van BL!NDMAN. Het Brusselse muziekcollectief, dat met één voet in het verleden en één in de toekomst staat, ontwikkelde zich de voorbije drie decennia tot favoriete sparring partner van onder andere theatermaker Ivo Van Hove, choreograaf Wim Vandekeybus en kunstenaar Hans Op de Beeck. Maar het meeste indruk maakte het gezelschap onder leiding van componist en saxofonist Eric Sleichim als het muziek, die enkele eeuwen geleden al vernieuwend klonk, mocht omdopen in programma’s die ook vandaag grenzen aftasten, zoals hun bewierookte Bach-bewerkingen of het huidige Stylus Fantasticus, dat focust op de composities van wegbereiders als Carlo Gesualdo (1566-1613) en Dieterich Buxtehude (ca. 1637-1707).

Losbreken

‘Vijftien jaar geleden wilde ik al iets doen met de orgelwerken van Buxtehude, omdat ze aan de bron liggen van het orgel zoals we dat nu kennen’, legt Sleichim uit. ‘Hij heeft het instrument omgetoverd in een groot wild dier. Het extreem vrije, improvisatorische van zijn stijl, de Stylus Fantasticus, vond zijn oorsprong in het 16e-eeuwse Italië, waar Gesualdo puur compositorisch al heel ver ging. Het einde van het modale denken viel er zowat samen met het slotakkoord van de Renaissance, waaruit hij wilde losbreken. We brengen twee stukken uit zijn beruchte Zesde Madrigalenboek. Zelfs voor een moderne luisteraar gaat het alle kanten uit.’

Helemaal overtuigd raakte Sleichim toen hij er een moderne uitvoering van zag door Collegium Vocale en Philippe Herreweghe. De elektronica knipoogt naar de innovatiedrang van Buxtehude. ‘Ook wij proberen vernieuwend om te gaan met de muzikale materie, zowel wat de organisatie als wat de klank betreft. We doen een beroep op theremins, die met een magnetisch veld werken waarin volumes en effecten kunnen gemanipuleerd worden. De musicus zit niet aan een toetsenbord of blaast niet in een koperen pijp, maar voert als een choreograaf een dans uit waarbij zijn handen klanken voortbrengen.’

‘De musicus zit niet aan een toetsenbord of blaasinstrument, maar voert als een choreograaf een dans uit waarbij zijn handen klanken voortbrengen.’

Spanningsboog

Met tussenin ook een werk van Arvo Pärt om even tot rust te komen nadat Buxtehude impulsief van het ene naar het andere idee is gesprongen, en op het eind de Passacaglia van Bach, een fan van Buxtehude, maakt het programma een mooie spanningsboog, die voluit profiteert van de statige locatie. ‘De abdijkerk van Grimbergen heeft een prachtige klank. Het is niet voor niets een van de lievelingskerken van Paul Van Nevel, maar ook voor onze saxofoons en elektronica is de match met de akoestiek fantastisch.’

Mokerslag met mogelijkheden

De pandemie heeft sporen nagelaten bij het collectief, vooral bij het saxofoonkwartet, waar twee muzikanten vervangen moesten worden. ‘Mokerslagen’, noemt Sleichim het, zeker omdat er minder repetities waren. Maar tegelijk schept het mogelijkheden. ‘Door de personeelswissels zijn nu alle generaties vertegenwoordigd, iets wat we belangrijk vinden. Jonge wolven zijn nodig om de confrontatie aan te gaan met vastgeroeste ideeën.’ De eerder aangekondigde tournee en cd met werk van de Amerikaanse minimalisten Steve Reich, Philip Glass en Terry Riley is intussen uitgesteld naar volgend najaar. Voor het zover is, zullen nieuwe projecten met Ivo Van Hove, Wim Vandekeybus, Collegium Vocale en B’Rock in gang zijn gezet.

‘De pandemie heeft ons financieel minder hard getroffen dan andere gezelschappen omdat haast al onze muzikanten lesgeven. Ik heb me wel de existentiële bedenking gemaakt of mensen, zeker in tijden van crisis, zitten te wachten op cultuur. Wie kent Buxtehude nog en wil orgelstukken horen die op de koop toe gearrangeerd werden voor vijf saxofoons? Dat zijn veel stappen voor iemand zijn huis uitkomt. Mijn denkoefening is niet af, maar het is overduidelijk dat je je als kunstenaar en ensemble moet blijven herpositioneren.

VR ⋅ 5 NOV ⋅ 20.30
Stylus Fantasticus Bl!ndman [sax]
Grimbergen, abdijkerk, 02 263 03 43