Acteur, theatermaker, taaldocent, uitgever, boekhandelaar: de rode draad is de liefde voor de taal?

‘Dat klopt. Als kleine jongen was ik al verzot op de Engelse taal. Ik wilde leraar Engels worden. Uiteindelijk ben ik terechtgekomen in het NT2- onderwijs, Nederlands voor anderstaligen. Mijn interesse voor taal en creativiteit is er altijd geweest. Het was dan ook heel logisch dat ik in Leuven Germaanse Talen ging studeren.’

Hoe ben je beginnen te acteren?

‘Al bij de Chiro deed ik sketches. Met het toneel bij studentenkring Germania kreeg ik de smaak pas echt te pakken. Dat was een heel fijne ervaring. Het spelen gebeurde natuurlijk op amateurniveau, maar we stonden wel in een grote zaal met veel publiek. In mijn laatste jaar Germaanse was ik zes maanden op Erasmus in Oxford. Daar kreeg ik een brief van Annie Van Avermaet, directeur van het Instituut voor Levende Talen (ILT) in Leuven. Of ik auditie wilde komen doen? Ik kreeg de kans om te acteren in de taalvideo Vanzelfsprekend, die voor anderstalige studenten werd opgenomen. Nadien ben ik als docent Nederlands aan het ILT begonnen. Het was de bedoeling dat ik Fons Fraeters zou opvolgen, om Nederlands als tweede taal en uitspraaklessen te geven. Annie en Fons, dat waren iconen van de VRT! Ik hield van het lesgeven, maar de passie voor acteren laaide altijd weer op. Ik volgde cursussen in Amsterdam en Londen, en uiteindelijk volgde ik van 2005 tot 2008 een professionele acteeropleiding aan de American Academy of Dramatic Arts in New York. Ook toen gaf ik Nederlandse les, aan kinderen van expats en aan Amerikaanse volwassenen van de Nederlandse taal- en cultuurschool ’t Klokhuis in de VS. De afdeling in New York heb ik mee opgericht. Stilaan werd het vreemde taalonderwijs mijn specialisatie.'

Ligt in dat vreemde taalonderwijs de kiem van jouw theaterwerk voor anderstaligen?

‘Ja. Die video van Vanzelfsprekend was het startpunt. Ik heb zeven jaar gewerkt bij het ILT en in die tijd is het idee ontstaan dat ik niet alleen maar culturele dingen moest doen voor mezelf, maar ook voor de anderstalige studenten die zo weinig aan cultuur deden, omdat ze de taal te moeilijk vonden. Ik ben niet enkel lesmethodes en publicaties maar ook theater voor anderstaligen gaan maken. Dat ligt me nog altijd heel na aan het hart.'

Sinds 2016 ben je dagelijks leider van Theater van A tot Z, een organisatie die theater maakt en workshops geeft voor maatschappelijk kwetsbare groepen, waaronder anderstaligen.

‘Wanneer ik een voorstelling voor anderstaligen maak, is mijn eerste bekommernis dat de mensen het moeten begrijpen én leuk vinden. Ik wil hen verleiden om meer aan cultuur te doen, om terug te keren naar het theater. Om dat te bereiken moet je rekening houden met vele factoren: de taal moet eenvoudig zijn, het stuk mag niet choqueren,… Mensen die de anderstalige doelgroepen niet kennen, vinden zo’n voorstelling dikwijls te kinderlijk of niet artistiek genoeg. Maar dit soort theater werkt écht drempelverlagend. Het helpt anderstaligen om de stap te zetten naar andere vormen van cultuur. Die anderstalige doelgroepen zijn ook heel divers, gaande van ongeschoolde migranten of vluchtelingen tot hoogopgeleide expats. Al die mensen wil ik bereiken en enthousiast maken voor onze taal en cultuur. Grote theatergezelschappen hebben vaak hun eigen publiek, spelen meestal ‘voor eigen huis’, in casu: hoger opgeleide blanke Vlamingen. Dat is vaak heel goed toneel, hè. Alleen: daarmee bereiken ze niet de mensen die wij bereiken. En die mogen toch ook professioneel en met veel passie bediend worden?’

Dat doe je ondertussen al twintig jaar?

‘Jawel. Allemaal dankzij vzw ‘de Rand’. (lacht) Mijn eerste stuk voor anderstaligen is in première gegaan in 2001. Ik had alles waarvan ik dacht dat het nuttig was voor de doelgroep in die productie gestopt: visualiteit, eenvoudige woordenschat, humor…

‘De anderstalige doelgroepen zijn heel divers, gaande van ongeschoolde migranten of vluchtelingen tot hoogopgeleide expats. Al die mensen wil ik bereiken en enthousiast maken voor onze taal en cultuur.’

Het was een groot succes, maar nadien was mijn inspiratie op. En toen kreeg ik onverwacht de vraag vanuit vzw ‘de Rand’ om een tweede stuk te maken. Zo is de bal aan het rollen gegaan en die is nooit meer gestopt. Het is al die jaren niet altijd makkelijk geweest om financiële ondersteuning te vinden. Voor overheden is het heel verwarrend. Ze kunnen ons niet in één hokje stoppen. Wij doen artistieke dingen, maar zijn tegelijk ook bezig met onderwijs, welzijn en integratie. Tja, onder wiens bevoegdheid valt dat? Het toont meteen onze meerwaarde als theatergroep aan.’

Theater van A tot Z is verankerd in Antwerpen, maar heeft ook een afdeling in Vilvoorde, jouw woonplaats. Waarom?

‘Na mijn tijd in New York ben ik in 2010 in Vilvoorde komen wonen. Ik maakte toen al tienjaar theater met vzw Fast Forward. In 2016 is het Educatief Theater Antwerpen – in de jaren 70 ontstaan binnen het Fakkeltheater – met mij komen praten. Zij deden vooral schooltheater, maar zagen hoe succesvol het theater voor anderstaligen was en wilden samenwerken. Zo zijn we tot een nieuwe vzw gekomen waarin we alle activiteiten hebben ondergebracht: Theater van A tot Z. De hoofdzetel is in Antwerpen, maar ik wilde wel een afdeling in Vilvoorde. De Vlaamse Rand is heel belangrijk. Hier voel je de spanning tussen taal en inburgering ook sterker dan in grote steden als Antwerpen of Brussel.’

Boeken zou je kunnen omschrijven als geschreven tv of theater. Tijdens het lezen, spelen er zich scènes af in je hoofd. Speelde dat een rol in je recente overname van de Standaard Boekhandel in Vilvoorde?

‘Mijn interesse in het boekenvak is een paar jaar geleden ontstaan. Met Kim Koelewijn heb ik in 2019 uitgeverij Boeklyn opgericht. We hebben elkaar in New York leren kennen; Kim woont er nog steeds. Toen we er samen lesgaven, speelden we met het idee om goede en relevante taalboeken uit te geven. Dat doen we nu. Ik heb altijd veel geschreven en heb ook jarenlang deeltijds de eindredactie van Humo gedaan. Toen ik vorig jaar zag dat de Standaard Boekhandel in Vilvoorde over te nemen stond, leek dat een logische volgende stap. Met Anne Dockx, een vriendin die ook in Vilvoorde woont, ben ik eraan begonnen. Het is heel fijn samenwerken. Met de wereldwijde pandemie ligt de cultuursector zo goed als stil. Ook Theater van A tot Z. Ik zat al een aantal maanden thuis en moest mijn creativiteit kwijt. Boekhandels zijn niet voor niets essentiële winkels. Ook hier gaat het voor mij weer om die combinatie van taal en het sociale aspect. Taal helpt mensen vorm te geven aan de realiteit. Zonder taal val je uit de boot. Dat is wat mij zo’n voldoening geeft. Eigenlijk heb ik mijn actieterrein om taal en cultuur te promoten gewoon uitgebreid van het podium naar de winkel.’