‘De mensheid redden,
is onze verantwoordelijkheid’
De vrouw die het onderwerp was van zijn eerste fotoreeks stierf voor zijn camera. Sindsdien legt de Bengaalse fotograaf Turjoy Chowdury (Bangladesh, 1992) voor tal van grote internationale media als National Geographic Magazine, The Washington Post, The Guardian, BBC, CNN oorlogsgeschiedenissen, geopolitieke conflicten, klimaatproblemen, mensenrechtenschendingen en crisissen vast in ‘mooie’, aangrijpende foto’s die hem al vele prijzen opleverden.
Zijn bitterzoete reeks Born Refugee. A Rohingya Story toont staatloze baby’s tussen één en drie maanden oud, die in de kampen in Bangladesh werden geboren, waar in 2017 honderdduizenden Rohingya-vluchtelingen aanbelanden. Het is een reeks over identiteit en wat het betekent om mens te zijn. Tonen de foto’s nu vluchtelingen of schattige pasgeboren baby’s?
Hoe is iemand met een architectuurdiploma ooit aan een carrière als internationaal fotograaf begonnen?
Turjoy Chowdury: ‘Fotograaf worden was nooit het plan, het gebeurde gewoon. Tijdens mijn opleiding architectuur verkende ik verschillende media en liep ik rond met een camera om zaken voor mijn studie vast te leggen. In het begin nam ik willekeurig foto’s, maar op een dag belandde ik in een workshop documentaire fotografie. De eerste reeks die ik maakte, en die je ook nog op mijn website kan zien, heet Bibi Zohora. Het ging over een persoonlijk verhaal, maar helaas ook eentje dat in Zuid-Azië vaak voorkomt. Bibi Zohora was een negentienjarige vrouw die met een gebroken nek in het ziekenhuis belandde, omdat ze zichzelf had willen verhangen nadat ze door haar man en haar schoonfamilie gemarteld werd om een hogere bruidsschat te verkrijgen. Ik was in dat ziekenhuis en zij stierf voor de lens van mijn camera. Dat was een enorme schok. Het veranderde mijn leven. Ik realiseerde mij wat de kracht van fotografie was. Bibi Zohora schonk mij een nieuw leven door zelf te sterven op een moment dat ik op zoek was naar een doel.’
Wat is dan de kracht van fotografie?
‘We maken allemaal heel veel mee, maar als fotograaf heb je het voorrecht anderen te kunnen portretteren. Fotografie is ook een medium dat bij mensen een bewustzijn kan creëren. Als visuele verhalenverteller kan ik bovendien communiceren met mensen van over de hele wereld.’
Jouw foto’s geven blijk van een grote sociale bewogenheid.
‘Ook dat heeft met Bibi Zohora te maken. Ik besloot te werken rond mensenrechten, sociale rechtvaardigheid, geopolitiek en aanverwante onderwerpen. Dat zijn onderwerpen die mij aangrijpen. Als ik hoor over onrechtvaardige toestanden in de maatschappij dan voel ik een verantwoordelijkheid om op de een of andere manier een interventie te doen via mijn werk.’
Je bestudeert de conflicten die je in beeld wil brengen. Soms duik je in de geschiedenis, zoals over de genocide bij de onafhankelijkheid van Bangladesh in 1971 of de atoombom op Nagasaki.
‘Toen ik studeerde, haatte ik geschiedenis omdat ik al die data en namen niet kon onthouden. Maar in mijn praktijk als fotograaf realiseerde ik me dat als we iets willen weten over onze toekomst, we het heden moeten kennen, dat op zijn beurt het resultaat is van het verleden. Research is voor mij dus een vorm van reizen in de tijd. Als ik een foto neem, dan probeer ik ook het verleden te begrijpen en de toekomst te bevragen.’
Zo belandde je in 2017 in de vluchtelingenkampen die meer dan een miljoen Rohingyavluchtelingen uit Myanmar moesten opvangen.
‘De kwestie van de Rohingya is al heel oud en zeer complex. Er was al langer sprake van Rohingya-immigratie, maar in 2017 was er de zeer dramatische en massale vlucht van Rohingya naar Bangladesh. Ondertussen is de situatie in de vluchtelingenkampen verbeterd, maar toen was de toestand er verschrikkelijk en was iedereen radeloos. Er waren internationale media aanwezig, maar we waren zo gefocust op de noodtoestand, dat we minder oog hadden voor aspecten die met de toekomst te maken hadden. Dus toen ik daar ronddwaalde en plots een baby hoorde huilen in een kleine hut trok dat mijn aandacht. Ik vroeg of ik de kleine schuilplaats mocht binnengaan en daar zag ik een moeder met een mooie baby van één dag. Toen ik vroeg of ik een foto mocht maken, vroeg de moeder waarom ik dan niet meteen veel dichterbij kwam om een mooi portret van de baby alleen te maken. Ze plooide het rode deken open waarin de baby gewikkeld was, en zo kreeg ik dat surreële beeld van die pasgeborene, liggend op de grond met de navelstreng nog aan zijn buikje, op die felrode achtergrond. De toekomst van die onschuldige baby was één groot vraagteken. Hij had geen rechten en geen identiteit, en dat gegeven veroorzaakte chaos in mijn hoofd. Daarom besliste ik om deze reeks te maken waar voor het overige niemand aan dacht. Ik wilde de baby’s niet portretteren als vluchtelingen, maar zoals eender welke andere baby, want dat zou ons perspectief moeten zijn op die mensen. En ondertussen contrasteert de schoonheid en de schattigheid van de baby’s natuurlijk hevig met de situatie waarin ze zich bevinden.’
Door de kleurrijke dekentjes en kleertjes die de baby’s van hulporganisaties kregen, werden het heel kleurrijke beelden, al zijn ze ook nog redelijk donker. Die duisternis, waaruit de realiteit en de schoonheid van jouw onderwerpen zacht lijkt op te lichten, is een vast ingrediënt in jouw stijl.
‘Ik heb ook een aantal portretten van de baby’s mét hun moeder. Die zijn in zwart-wit. De foto’s van de baby’s alleen zijn in kleur omdat ze nieuw leven representeren en het leven verondersteld wordt licht en kleurig te zijn. Ze zijn zonder kunstmatig licht gefotografeerd en in die hutjes waren vaak geen ramen, maar ik werk inderdaad dikwijls met donkere tonen vanwege de aard van mijn onderwerpen.’
In het rijke Europa hebben een heel aantal mensen het moeilijk met de komst van vluchtelingen. Ondertussen vangt een land als Bangladesh een miljoen vluchtelingen op, of Libanon anderhalf miljoen Syriërs. Wat denk je dan?
‘Bangladesh is een overbevolkt land met heel weinig plaats en heel weinig middelen. Nu staat daar nog extra druk op, onder meer vanwege de pandemie, maar destijds was de ontvangst genereus omdat we allemaal heel goed begrepen dat die mensen niet terug konden, omdat ze anders zouden worden vermoord. Een verschil met andere vluchtelingencrisissen is ook dat deze altijd vervlochten is geweest met de geschiedenis van Bangladesh.’
Slaagt u erin om positief en optimistisch te blijven over de wereld?
‘Wanneer ik de evoluties in het verleden bestudeer, ontwaar ik een patroon dat me zegt dat grote crisissen in een groter verhaal soms kleinere incidenten blijken, en dat er uiteindelijk een balans ontstaat. Iets slechts werkt vaak ook een goede tegenreactie in de hand. Mijn belangrijkste bezorgdheid is hoe we als mensen begaan blijven met de problemen in de wereld. Want om het positieve tegengewicht voor negatieve gebeurtenissen te kunnen realiseren, moeten mensen wel blijven reageren en mogen ze niet cynisch of hard worden. Te midden van massamigratie moeten we verenigd blijven en ook in de klimaatcrisis moeten we ons gedrag en ons leiderschap aan passen. De mensheid redden, is onze verantwoordelijkheid.’
Daarom werk je samen met goede doelen en is het belangrijk dat jouw werk op een verantwoorde manier wordt getoond die niet neerkomt op de exploitatie van andermans miserie.
‘Ik werk met verschillende organisaties die direct of indirect helpen in problematische situaties. Ik behaal een ultiem succes als fotograaf wanneer mijn werk voor een goede zaak wordt gebruikt en iets bijdraagt. Zo werkte ik tijdens de vluchtelingencrisis samen met het Disaster Emergency Committee waarmee we meer dan 20 miljoen pond hebben kunnen inzamelen.’
19 APR TOT 30 OKT
Born Refugee. A Rohingya Story
Turjoy Chowdhury
Zaventem, CC De Factorij, 02 307 72 72
