Slechts twee van de vijf kerken in Gooik behouden liturgische vieringen als hoofdactiviteit: de Sint-Niklaaskerk in Gooik en de Sint-Ursmaruskerk in Oetingen. De overige kerken in Leerbeek, Strijland en Kester maken zich op voor een passende nevenbestemming. ‘Hierbij gaat het om een subtiele zoektocht naar een evenwicht tussen het religieuze en het wereldse, tussen het stenen en het menselijke verhaal. De gekozen nevenbestemming voor de kerk van Leerbeek is daarvan een goede illustratie’, schetst burgemeester Michel Doomst (CD&V). ‘De Sint-Pieterskerk is enerzijds geschikt voor huwelijken en doopvieringen en anderzijds beschikt ze over culturele troeven dankzij het authentieke interieur en de aanwezigheid van het waardevolle orgel.’

Cultuur

‘De kerk in Leerbeek is een architecturaal en cultuur-historisch pareltje van het Pajottenland. Het kerkgebouw dateert uit de jaren 1700 en bepaalt de identiteit van Leerbeek. De verdwijning ervan zou neerkomen op de onthoofding van het dorp. Voor de overheid is het absoluut de moeite waard om in dit cultureel erfgoed te investeren.’  De beschermde Sint-Pieterskerk was zwaar in verval en was door het risico op vallende brokstukken een periode afgesloten voor het publiek. Met de financiële steun van de Vlaamse overheid is twee miljoen euro geïnvesteerd in een grondige renovatie en in de kerkomgeving. Op het ommuurde kerkhof prijkt een gedenksteen ter herinnering aan pastoor Winnepenninckx, de bezieler van het Stevenisme ten tijde van Napoleon. Verderop langs een uitgestippelde wandeling staat de Stevenistenkapel. Voor bezoekers aan de streek zijn dit toeristisch interessante aanknopingspunten. ‘De functieverbreding van de kerk in Leerbeek vormt de grootste opdracht voor de nabije toekomst’, stelt Doomst. ‘De gemeentelijke muziekacademie wordt een belangrijke partner om er concerten en andere culturele activiteiten te ontplooien. Bij een programmatie hoort echter een exploitatieplan. Er moet immers brood op de plank komen zodat de kerk in Leerbeek met de opbrengsten de eigen onderhoudskosten kan dekken.’

Diezelfde uitdaging geldt voor de andere kerken. Voor de in 1972 gebouwde kerk in het dorp Strijland staat ook de culturele nevenbestemming centraal. De architectuur van deze moderne kerk is heel apart: ze is gebouwd in een halve cirkel. ‘Dankzij die bijzondere structuur en het niveauverschil in het auditorium van de kerk, zou ze met respect voor de religieuze functie perfect dienst kunnen doen als cultuur- of concertzaal. Met een geringe aanpassing kan het auditorium na een begrafenis of een andere religieuze viering naadloos worden omgevormd voor een culturele activiteit’, zegt Stephane Seghers, de coördinator van de parochieploeg in Strijland. Samen de met parochiegemeenschap en andere lokale verenigingen wil hij die culturele doelstellingen verder helpen verfijnen en daarbij ook de link leggen met de activiteiten in de parochiezaal.

Verdorping in de Rand

Doomst benadrukt de belangrijke rol van de lokale gemeenschap. ‘Interessante ideeën komen van onderuit. De concrete voorstellen voor de herbestemming van de kerken vloeien voort uit de inspraakbijeenkomsten die het gemeentebestuur ongeveer anderhalf jaar geleden in elk dorp heeft georganiseerd. Verschillende aspecten kwamen daarbij aan bod: ruimtelijke ordening, stedenbouw, landbouw, cultuur, recreatie en toerisme. Het resulteerde in een masterplan voor de toekomst van het dorp. Noem het verdorping. Het gaat uit van de kansen en de bedreigingen voor de woon- en de leefkwaliteit van de dorpen op het platteland.’ De burgemeester wil de problemen van Dilbeek en Sint-Pieters-Leeuw niet minimaliseren, maar toch pleit hij ervoor dat het Vlaamse beleid voor de Rand meer rekening zou houden met de specifieke situatie van de landelijke gemeenten.