Le Ravage d’Ali Baba

01 dec '19

Poëzie in het vluchtelingenkamp

verschenen in RandKrant december 2019

4188

door Tom Peeters

Brusselaar Simon Plancke nam drie collega-muzikanten, negen schrijfsters en één videomaakster mee naar Duinkerke om er het gesprek aan te gaan met vluchtelingen. De impressies die dat opleverde, zijn in een voorstelling, een boek en een cd gegoten.

Weg van de sensationele, vaak afstandelijke berichtgeving over de vluchtelingenproblematiek gaat Le Ravage d’Ali Baba op zoek naar menselijke raakvlakken in de hoop onderweg wat poëzie aan te treffen. ‘Verwacht geen klassieke documentaire over de schrijnende leefomstandigheden in een vluchtelingenkamp’, zegt Plancke. ‘Maar een artistiek project dat via muziek, beeld en tekst indrukken weergeeft van wat er zich in onze achtertuin afspeelt.’ Sinds de drummer en grafisch ontwerper in Brussel is komen wonen, doet hij vrijwilligerswerk bij Poverello. Daarbij viel het hem op dat veel sterke verhalen en levenswijsheden verloren gaan omdat we het gesprek met de mensen die naast ons leven niet meer aangaan. Hij trok naar het Maximiliaanpark en kwam via de vzw’s Light of the Children en Humain uiteindelijk ook in Duinkerke terecht. Le Ravage d’Ali Baba is het creatieve verlengstuk van deze ervaringen, die hij niet meer alleen voor zichzelf wilde houden.

Contrasten

Plancke ging aan de slag met veldopnames en sprak de Oostendse filmmaakster Lisa Tahon aan om er beelden bij te schieten. Als tegengewicht voor de abstracte mix van elektronica en jazz, die hij samen met Hendrik Lasure, Thijs Troch en Elias Devoldere tijdens enkele residenties bij elkaar jamde, vroeg hij een reeks geëngageerde auteurs om hun muzikale impressies te omkaderen in een bijbehorend boek. ‘Ik ging bewust op zoek naar mensen die er met andere ogen naar konden kijken, vanuit hun rol als moeder bijvoorbeeld.’ Zo kwam hij onder meer terecht bij Anne Provoost, Rachida Lamrabet en Dalilla Hermans. Zij werden in Duinkerke vooral getroffen door de contrasten. ‘In mijn idee bevond een vluchtelingenkamp zich buiten de gemeenschap’, zegt Hermans. ‘Maar het bleek in een doorsnee woonwijk te liggen. Aan de éne kant zag ik pure miserie, aan de andere kant fermettes. In een natuurgebied fietsten middenklassegezinnen met hun picknickmand voorbij vluchtelingen die letterlijk niets hadden.’

Weg met het woord transmigrant

Volgens Tahon was het niet makkelijk om het vertrouwen van de vluchtelingen te winnen. ‘Een camera komt intimiderend over op een plek waar mensensmokkelaars rondlopen en er amper privacy is. Ik wilde vooral de menselijke factor aan bod laten komen. Je kan daar niet gevoelloos rondlopen.’ Beeldfragmenten worden tijdens de concerten weergegeven op verkreukte zeilen, die subtiel verwijzen naar de tentdoeken waaronder de vluchtelingen slapen, en de vrachtwagens die hen naar hun bestemming brengen. ‘Maak van mij geen passant/ geen nummer/ geen barcode’, schreef Anne Provoost door de ogen van wat tegenwoordig te gretig ‘een transmigrant’ wordt genoemd, een term die Plancke graag uit het politieke discours zou geschrapt zien worden. ‘Het strookt gewoon niet met onze ontmoeting met - om er één uit te nemen - het pientere twaalfjarig meisje dat vloeiend Engels geleerd had in een Grieks kamp en ons rondleidde.’

‘Ik heb me een ramptoerist gevoeld, maar ben ook wakker geschud’, besluit Hermans. ‘Vroeger schreef ik vaak abstract over een buitenlandse problematiek. Door deze ervaring weet ik dat de strijd op leven en dood zich om de hoek afspeelt. En toch is er niet alleen bitterheid: een jongetje vertelde me dat hij verliefd was. Ook al leven we in parallelle werelden, we blijven allemaal mensen.’