Verwacht geen Bruegeltentoonstelling wanneer je Feast of Fools bezoekt. Daarvoor had je vorig jaar naar Wenen moeten gaan. In zijn meest ambitieuze expo ooit doet het kasteel van Gaasbeek een boekje open over de erfenis van de 16e-eeuwse Vlaamse renaissanceschilder. Directeur Luc Vanackere: ‘Tijdens zijn leven was Bruegel een gereputeerde figuur, maar die bekendheid beperkte zich toch tot een maatschappelijke en koopkrachtige elite.’

Na zijn dood deemsterde zijn faam geleidelijk weg. Dat veranderde spectaculair aan het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw. Door de toenemende romantische interesse voor het verleden ging men graag op zoek naar oude kunst. Vooral de Vlaamse Primitieven raakten weer in. ‘In 1902 was er in Brugge een megatentoonstelling waar de grote 15e-eeuwse schilders zoals Memling en Van Eyck een etalage kregen.’ Vreemd genoeg was er ook een zaal voor Bruegel, hoewel die met de Vlaamse Primitieven niet zoveel te maken had. ‘Het duidt erop dat zijn werk fascineerde, maar dat ze hem niet goed wisten te plaatsen.'

BITTERZOET FEESTGEDRUIS

Dat is Bruegel ten top: niet vatbaar voor etiketten en hokjes. Het bleek ook toen zijn populariteit na de Eerste Wereldoorlog explodeerde. ‘Een hele generatie kunstenaars – Gustave Van de Woestyne, Jules De Bruycker, Constant Permeke, Valerius De Saedeleer – identificeerde zich met Bruegel. Bij Van de Woestyne zie je bijvoorbeeld duidelijk Bruegel-thema’s zoals ‘de gehavende mens’ terugkeren.’ Schrijvers als Karel Van de Woestijne, Cyriel Buysse en Felix Timmermans zagen in zijn werk dan weer de Vlaamse ziel kiemen, wat goed paste bij het discours van de opkomende Vlaamse beweging. Vanackere: ‘Vooral Timmermans creëerde de perceptie van Bruegel als bourgondische flierefluiter; de term breugeliaans verwijst daar ook vandaag nog naar. Het is een erg beperkende interpretatie. Iedereen kent wel Bruegels Boerenbruiloft, een van zijn weinige feestscènes. Maar als je goed kijkt, zie je dat er behalve wat pap nauwelijks eten op tafel staat. En bij Bruegel zie je zelden lachende mensen, zelfs zijn feesten hebben iets bitterzoets. Intussen reduceerde die interpretatie Bruegel wel tot een onschadelijke koekjesdozenschilder. Geen enkele kunstenaar heeft zo vaak op koekblikken en kermisaffiches gestaan als hij.’

BRUEGEL VANDAAG

Juist omdat Bruegel zo onvatbaar is, eigent elke stroming of elke tijd hem ook op een nieuwe manier toe. Daarom toont de tentoonstelling niet enkel topwerk van kunstenaars uit de eerste helft van de 20e eeuw - Permeke, Ensor, Jean Brusselmans, Frits Van den Berghe,… Je treft er ook eigentijds werk, van onder meer Dirk Braeckman, Daniel Buren, Jan Van Imschoot, Peter Verhelst en Pascale Marthine Tayou. Aan hen vroegen gastcuratoren Luk Lambrecht en Lieze Eeneman om in te spelen op thema’s uit Bruegels oeuvre of om met hem in dialoog te treden. Die creaties worden dan weer gekoppeld aan bestaand werk dat op de een of andere manier bij Bruegel aansluiting vindt (denk Marcel Broodthaers of Panamarenko). ‘Tijdens de voorbereiding van de tentoonstelling bleek dat vandaag veel meer kunstenaars dan verwacht zich met Bruegel verwant voelen. Uiteraard brengen ze zijn thema’s heel anders dan hij dat zelf deed, of kunstenaars van honderd jaar geleden. Ze gebruiken een totaal ander vocabularium.’

Feast of Fools presenteert schilderijen, tekeningen, sculpturen, videokunst, audio en film. Het Berlijnse theatergezelschap Rimini Protokoll ontwikkelt speciaal voor de expo Feast of Food, een video-installatie met virtual reality. Het VlaamsNederlandse Studio Job creëert The Peasant Wedding, een opvallende permanente sculptuur voor de tuin achter het pas gerenoveerde barokpaviljoen. ‘Het wordt een in het oog springende clash waarover gerust wat debat mag komen.’

‘Je hebt nooit de indruk dat je klaar bent met Bruegels werk, je kan er alle kanten mee uit. Zo is ook onze tentoonstelling weer één interpretatie van vele mogelijke. En ik ben ervan overtuigd dat kunsthistorici over honderd jaar alweer totaal andere dingen in zijn oeuvre zullen ontdekken.’

7 APRIL TOT 28 JULI
Feast of Fools. Bruegel herontdekt
Gaasbeek, kasteel van Gaasbeek, www.feastoffools.be

RINGtv: Bruegel en Pajottenland in het vizier van de hele wereld

RINGtv: 'Feast of Fools, Bruegel herontdekt' lokt internationale pers naar Gaasbeek