Even terug naar juni 2016. In het  Verenigd Koninkrijk wordt een referendum gehouden over het Britse lidmaatschap van de Europese Unie. De voorstanders van een uitstap uit de EU halen het met 51,9% van de stemmen. Hoewel het een niet-bindend referendum is, belooft de Britse regering het resultaat ervan te zullen respecteren. 

Bijna drie jaar later heerst er nog altijd grote onduidelijkheid over de manier waarop de brexit moet verlopen. Het brexitakkoord dat premier Theresa May met de EU sloot, werd in de loop van januari door het Britse parlement weggestemd. Ondertussen begint de tijd te dringen, want in principe stapt het Verenigd Koninkrijk op 29 maart 2019 om 23 uur lokale tijd uit de Europese Unie. Met of zonder deal.

ONZEKERHEID

David Dyett kwam naar België toen hij drie jaar was, nadat zijn vader de kans kreeg om hier in de luchtvaartsector te werken. Inmiddels is David zelf afgestudeerd als piloot. We treffen mekaar in Steenokkerzeel, op een boogscheut van de luchthaven van Zaventem, waar hij zijn vliegopleiding tot een goed einde bracht. Andy Purvis werkt voor de World Steel Association en streek bijna zes jaar geleden met zijn echtgenote en twee jonge dochters neer in Tervuren. Daarvoor werkte hij in Nederland en Australië, maar hij hoopte dat België de plek zou worden waar hij zich definitief kon settelen. Al zou de brexit daar misschien wel een stokje voor kunnen steken.

Voor Dyett zorgt de nakende brexit al meteen voor onzekerheid in zijn zoektocht naar werk. ‘Ik ben in de running voor een plaats als piloot bij easyJet, een luchtvaartmaatschappij die haar hoofdkantoor in Groot-Brittannië heeft. Om optimaal voorbereid te zijn in het geval van een harde brexit, heeft easyJet ook een vliegvergunning geregeld om vanuit Oostenrijk te mogen opereren. Ikzelf heb een Belgische pilotenlicentie omdat ik hier mijn opleiding heb gedaan. Ook die moet omgevormd worden naar een Oostenrijkse versie. Dat verloopt omslachtiger dan gehoopt. En dan ben ik nog bij de gelukkigen, want voor mijn Britse collega’s wordt het na de brexit allicht bijzonder ingewikkeld om de juiste papieren te pakken te krijgen.’

BESCHAAMD

‘Ik heb in 2016 helaas niet mogen stemmen tijdens het referendum’, vermeldt Dyett. ‘Als je meer dan vijftien jaar buiten het Verenigd Koninkrijk woont, vervalt je stemrecht. Het toeval wil dat ik net een jaar aan een Britse universiteit studeerde op het moment van het referendum. Ik heb de stemming dus van dichtbij meegemaakt. Toen de uitslag bekend raakte, was ik beschaamd dat ik Brit was. Ik ben voorstander van de Europese Unie, want ik heb veel kansen gekregen om binnen Europa te mogen reizen en studeren.’ 

Purvis mocht wél zijn stem uitbrengen en deed dat met volle overtuiging. ‘Ik heb gestemd om in de Europese Unie te blijven, een beslissing waar ik nog altijd achter sta. Het is moeilijk om Britten in de Rand te vinden die er een andere mening op nahouden. Dat hele brexitgedoe is een verschrikkelijke vergissing die we ons nog lang zullen beklagen. Toch blijf ik optimistisch en hoop ik dat het volk het laatste woord krijgt, dat er een nieuw referendum komt over de finale brexitdeal.’ 

‘Ik denk dat veel mensen graag een tweede referendum zouden zien’, beaamt Dyett. ‘Maar wat als dan zou blijken dat het Britse volk dan toch in de EU wil blijven? Dan loop je het risico dat er onmiddellijk een verzoek voor een derde referendum komt, waardoor je in soort neverendum, een nooit eindigende reeks referendums terechtkomt’, redeneert Purvis.

PLAN B

Dyett heeft een Brits paspoort, maar doorloopt momenteel een procedure om ook een Belgische identiteitskaart aan te vragen. ‘Toen mijn vader met zijn gezin naar België kwam, was dat als ‘gast van de Belgische overheid’. Wat betekent dat ik pas officieel inwoner van België werd op het ogenblik dat mijn pa met pensioen ging. Nochtans woon ik hier al 22 jaar, maar die jaren als ‘gast’ tellen officieel niet mee. Ik hoop dat het snel in orde raakt, want een dubbele nationaliteit zou wel handig zijn. Dan zit je veilig, welke richting het ook uitgaat met de brexit.’

Britten zorgen zelf voor een plan B.

Ook Purvis probeert alle opties open te houden. ‘Mijn echtgenote is Britse, maar haar moeder is geboren in Belfast. Daardoor zou mijn vrouw een Iers paspoort kunnen aanvragen en kan die Ierse nationaliteit ook naar mijn dochters overgaan indien dat nodig zou blijken. Zij zijn momenteel acht en tien jaar en gaan allebei naar de Britse school in Tervuren. Zij hebben nooit in het Verenigd Koninkrijk gewoond, al hebben ze wel een Brits paspoort. Voor hen is dit hun thuis. Het is een hele geruststelling om een plan B achter de hand te hebben, zodat ze alle kansen krijgen om te studeren, wonen en werken waar ze dat later graag willen. Maar we hebben veel vrienden die niet in deze luxepositie zitten en die wellicht nog voor moeilijke keuzes komen te staan wanneer het Verenigd Koninkrijk de EU verlaat.’

GROTE WARBOEL

Hoe de brexitdeal er precies zal uitzien, blijft voorlopig koffiedik kijken. ‘We hopen op het beste, maar bereiden ons voor op het ergste’, vat Dyett het samen. ‘Ik denk dat er in de periode vóór 29 maart nog veel gaat gebeuren. Ergens hoop ik dat ze op een bepaald moment zeggen dat het allemaal één grote grap is geweest. Al zal geen enkele politicus zich zo’n gezichtsverlies willen permitteren.’ 

David Dyett: 

‘We hopen op het beste, maar bereiden ons voor op het ergste.’

‘Voor iemand zoals ik, die hier samen met zijn gezin woont en werkt, klinkt een ‘no deal’optie behoorlijk angstaanjagend’, zegt Purvis. ‘Als er geen brexitakkoord wordt gesloten met de EU, weet ik niet of ik na 29 maart nog gewoon naar het werk kan gaan. Zullen ze me binnenlaten? Heb ik een speciale werkvergunning nodig? Blijft mijn rijbewijs geldig? Niemand kan het zeggen. Ik denk dat vaak wordt vergeten dat de meeste Britten in de Europese Unie gewoon aan het werk zijn. Heel wat Britse media denken dat het allemaal gepensioneerden zijn die hun oude dag slijten onder de Europese zon.’ 

ROZE BRIL

Ondanks alle onzekerheid proberen beide mannen toch te begrijpen waarom een meerderheid van de Britten vóór een brexit stemde. ‘Ik heb een oom die in Schotland een boerderij heeft’, vertelt Dyett. ‘Omwille van de Europese wetgeving heeft hij heel wat dure aanpassingen aan zijn bedrijf moeten doen. Als je broodwinning wordt aangetast, kan ik begrijpen dat je de EU iets minder goed gezind bent. Maar uiteindelijk heeft hij er toch voor gekozen om in de Europese Unie te blijven. Daarnaast heb ik gelezen dat vooral de oudere generaties voorstander waren om de EU te verlaten. Misschien omdat ze door een te roze bril naar het verleden kijken en denken dat alles vroeger beter was?’ 

‘De immigratieproblematiek heeft ook een rol gespeeld’, zegt Purvis. ‘Als je mensen uit bepaalde delen van Europa ziet binnenstromen en je het gevoel krijgt dat ze je baan komen inpikken, sta je misschien anders tegenover de EU. Bovendien was de brexitcampagne, die aan het referendum voorafging, behoorlijk dubieus te noemen. De EU kreeg de schuld van heel wat dingen die verkeerd liepen, terwijl dat louter binnenlandse aangelegenheden waren. Om zijn eigen politieke problemen op te lossen, heeft David Cameron (de vorige premier van de  Conservative Party die het referendum uitriep, n.v.d.r.) het volk een vraag voorgeschoteld die hij nooit had mogen stellen. En vervolgens verdween hij van het toneel. Nu zaait de brexit interne verdeeldheid over een thema dat voordien nooit een discussiepunt is geweest. Tussen mensen onderling heerst er een wantrouwen dat er vroeger niet was’, zegt Purvis. 

Andy Purvis: 

‘Soms hoop ik dat het allemaal één grote grap is geweest.’

Tot slot wil ik graag weten of onze Britten via de overheid op de hoogte worden gehouden van de mogelijke brexitscenario’s en hun impact. ‘Officiële informatie van de overheid hebben we niet. Via de vliegschool heb ik wel een beetje info gekregen, maar eigenlijk weten zij ook niets. Voor de rest probeer ik vooral via online nieuwsmedia te volgen wat er gebeurt’, vertelt Dyett. ‘Ik ben er zeker van dat de Britse ambassade in België haar best doet, maar ze weten niet meer dan wij. Zolang er in Westminster geen knopen worden doorgehakt, kunnen ze ook geen concrete informatie geven’, besluit Purvis.

Het zijn onzekere tijden voor de Britten die in ons land leven, zoveel is duidelijk. Nochtans probeert de Britse ambassade haar onderdanen in België zo goed mogelijk te informeren. Dat zegt Howard Dobson, hoofd van de communicatieafdeling van de Britse ambassade. ‘We organiseren over het hele land informatieavonden over de brexit, speciaal voor Britten die in België wonen en werken. Daarnaast hebben we een online informatiegids ‘Living in Belgium’, waarin we regelmatig updates plaatsen. Ook via onze Facebook- en Twitteraccount ‘UK in Belgium’ houden we iedereen zo goed mogelijk op de hoogte.’