Als je terugkijkt naar je leven, heb je dan ergens spijt van?

Scott: ‘Ik probeer niet te veel in de achteruitkijkspiegel te kijken. Want voor je het weet, bots je op een muur. Natuurlijk zijn er zaken waarvan ik spijt heb. Ik kijk ernaar zoals Sinatra dat zo mooi zingt: ‘Regrets I had a few, but then too few to mention’.

Pauwels: ‘Ik hou wel van de gedachte dat je vooral moet vooruitkijken. Jack Kerouac beschrijft dat heel treffend in zijn boek On the Road. Hij heeft het over steeds onderweg zijn. Over dat gevoel van ‘Nothing behind me. Everything ahead of me, as is ever so on the road.’ Zodat je het verleden geen kans geeft om je af te remmen.’

Wat waren de sleutelmomenten op de weg die jullie tot vandaag aflegden?

Scott: ‘De beslissing om Amerika te verlaten en naar België te komen, was voor mij een echt keerpunt. Ik wilde zo ver mogelijk weg van mijn land. Een rechter had me het hoederecht over mijn kind ontnomen. In zijn ogen kon het niet dat ik als moeder een relatie had met een vrouw. Dat zo’n verdict kon in een land dat zichzelf ‘the land of the free’ noemt, kon ik niet aan. Het deed me besluiten om de hypocrisie achter me te laten en een nieuw leven te beginnen. Het bracht me naar België, het land waar ik een thuis en aanvaarding vond.’

Pauwels: ‘Mijn sleutelmoment is min der ingrijpend. Toch heeft het een grote rol in mijn leven gespeeld. Ik ga terug naar de periode toen ik mijn thesis over de rol van de media in Europa heb geschreven. Schrijven is een eenzaam gebeuren. Je leert er jezelf beter door kennen. Voor mij was het een innerlijke reis naar mezelf. Het was ook een ervaring die me leerde om door te gaan en vol te houden tot de finish. In die periode heb ik trouwens vastgesteld dat ik er ook kan van houden om alleen te zijn.’

In welke mate hebben die sleutelmomenten jullie gevormd als mens?

Scott: ‘Elke dag vormt me als mens. Je kan dromen over de toekomst, nostalgisch zijn over het verleden, maar waar het echt om gaat is het nu. Je wil elke seconde van wat het leven je nu biedt, oogsten. Zo lang je dat kan doen, groei je als mens. Het leven zit vol verrassingen. Het staat nooit stil. Vandaag kan een ontmoeting je leven een totaal andere wending geven.’

Pauwels: ‘Helemaal akkoord. Elke dag is een les die het leven je aanreikt. Een glimlach. Een traan. Een blik. Ze kunnen een nieuw aanknopingspunt vormen. Je een nieuw inzicht geven over het belang van nederigheid, menswaardigheid, schoonheid, ...

Hoe gaan jullie om met ouder worden?

Scott: ‘Mijn lichaam herinnert me er regelmatig aan dat ik ouder word. Na de menopauze was het even wennen, toen ik mezelf in de spiegel zag. Ik denk dat het erop aan komt je geest jong te houden. En dat vrouwenlichaam dat een aantal biologische oorlogen moet doorstaan, wat te verwennen. Gezonde voeding en af en toe een goede vodka kunnen daarbij helpen.’ (lacht)

Pauwels: ‘Dat vrouwen leven kunnen doorgeven, heeft een grote invloed op ons zijn. De geboortes van mijn twee kinderen waren voor mij echte gamechangers. Plots ligt er een baby in je armen, maar ook een immens verantwoordelijkheidsgevoel voor de toekomst van dat kleine wezen.’

Scott: ‘Hoe verantwoordelijk je je ook voelt, toch wil je je kinderen op oudere leeftijd de ruimte geven om te reizen en zo de wereld en zichzelf te ontdekken. Jezelf kunnen navigeren doorheen dit leven, is voor mij de essentie. Je eigen kompas zijn.’

Pauwels: ‘Daarom ga ik zo graag op reis. Je ontmoet mensen met een andere culturele achtergrond die je aan het denken zetten. Het is door met de andere in gesprek te gaan en open te staan voor zijn manier van denken dat je jezelf leert kennen. Op reis gaan, is je routine durven doorbreken, durven openstaan, rijker worden als mens. Voor mij is het leven een grote reis. Het gevoel van hit the road vind ik zalig. Het houdt telkens de belofte van een nieuwe ontdekking in. Het geeft me levenslust.’

Heb je het dan over verre reizen?

Pauwels: ‘Om te ontdekken, hoef je niet ver te gaan. Het is een mindset. In je eigen stad, dorp of land valt er ook heel wat op te steken. Met welke ogen kijk je naar de wereld rondom jou? Dat is de vraag.’

Scott: ‘België is voor mij een goudmijn waarin ik nog steeds allerlei nieuw muzikaal talent ontdek. Veel heeft te maken met de multiculturele mix die je hier aantreft. Het zorgt voor een bijzonder vruchtbare voedingsbodem.’

Pauwels: ‘Dat geldt ook voor onze universiteit. Onze diversiteit maakt dat we zaken vanuit meerdere invalshoeken bekijken. Het maakt je als organisatie alleen maar kleurrijker en ruimdenkender.’

Scott: ‘Het is niet toevallig dat België zo veel grote kunstenaars heeft voorgebracht. Ik ben helemaal weg van de werken van Ensor. Die maskers waarachter de mensen zich verbergen. De voorkant toont mensen die een feestje bouwen, maar achter de
maskers schuilt er allesbehalve een feestelijke stemming.’

Daarnet haalde je aan hoe de andere ons kan helpen een betere versie van onszelf te worden. Hoe werkt dat voor jou?

Pauwels: ‘Het begint met respectvol naar de andere te luisteren. Als je het uitgangspunt van de andere wil begrijpen en daar inspanningen voor doet, kan er een interessante dynamiek ontstaan waar twee visies elkaar ontmoeten. Vrijheid van meningsuiting is cruciaal, maar respectvol luisteren kan je er niet van loskoppelen.’

Scott: ‘Dat respectvol luisteren, zou ik wat meer moeten toepassen. Het gebeurt nog te vaak dat ik geen geduld heb om te luisteren naar de argumenten van mensen met een totaal andere mening. Ik denk bijvoorbeeld aan sommige van mijn familieleden in de Verenigde Staten die voor Trump stemden. Het is me nog niet gelukt om naar hun argumenten te luisteren.’

Pauwels: ‘Ik pleit soms ook schuldig. Respectvol leren luisteren, vraagt veel praktijkoefening. Toch is het een fundament van onze vrije samenleving. Als we ophouden met naar elkaar te luisteren en met elkaar te praten, houdt onze samenleving op te bestaan.’

Hoe belangrijk is vrijheid voor jullie?

Scott: ‘Vrijheid is het alfa en omega van onze manier van leven. Wij zijn geneigd om het als een vanzelfsprekendheid te beschouwen, maar laten we niet vergeten dat er nog steeds een heel aantal landen zijn waar je je mening alleen maar kan fluisteren.’

Pauwels: ‘Vrijheid is natuurlijk geen absoluut gegeven. Anders krijg je anarchie. Zelf geloof ik erg in de gedachte van a walk to freedom. Dat was ook de uitgangsgedachte van Nelson Mandela. Die weg naar onze vrijheid is trouwens vaak een eenzame tocht. Camus vat het mooi samen: ‘La course à la liberté est une course bien solitaire, point de champagne à l’arrivée.’ (lacht)

Jullie komen over als twee vrijgevochten zielen. Hoe zijn jullie op dat punt gekomen?

Scott: ‘Ik denk dat zingen me geholpen heeft om mezelf te bevrijden. Als een klein meisje zong ik in het kerkkoor van ons dorp. Het is voor mij iets heel natuurlijks om me al zingend te uiten. Mijn gitaar is de sleutel waarmee ik allerlei soorten deuren kan openmaken.’ 

SCOTT:

‘Vergeet niet te leven  en lief te hebben.’

Pauwels: ‘Bij mij is de bevrijding vooral tot stand gekomen door te denken. Ik herinner me nog hoe ik als jong meisje ervan hield de mensen rondom mij te observeren en mezelf dan allerlei vragen te stellen. De antwoorden op die vragen ben ik in allerlei boeken gaan zoeken. Lezen heeft me ongetwijfeld geholpen om me een vrij denkend mens te voelen. Maar het aandachtig luisteren naar de andere heeft dat evenzeer, zo niet nog meer, gedaan. En niet onbelangrijk: als klein meisje heeft mijn fiets me ook geholpen om mijn bakens te verzetten en me op de weg naar bevrijding te brengen.’

Zijn er songs die jullie hebben geholpen om doorheen moeilijke momenten van het leven te geraken?

Scott: 'Time waits for no one van de Rolling Stones  heeft me de moed gegeven om met mijn omgeving te kappen en naar Europa te komen. Ook Chinese cafe van Joni Mitchell betekent veel voor mij. Het lied gaat over twee vrouwen die in een café naar hun favoriete nummers luisteren en vaststellen hoe de tijd voorbijraast en niets eeuwig blijft duren. Het heeft een bijzonder diepe betekenis omdat een van de vrouwen vertelt hoe zij, net als ik, haar dochter niet heeft zien opgroeien. Het hoopgevende van dat nummer is dat die vrouw daar bovenop is geraakt. Diepe wonden van het verleden hoeven je niet te beletten om van het leven te genieten. Dat is het mooie aan muziek. Songs kunnen je doen beseffen dat je niet alleen bent met je verdriet en dat er na pijnlijke periodes nog steeds leven is. Ik hoop dat ik met mijn muziek ook een helende boodschap kan brengen.’

Pauwels: ‘In de hiërarchie van kunsten staat muziek voor mij op de eerste plaats. Muziek heeft me al heel wat troost gebracht. Het is voor mij ook een soort van compagnon de route. Toen ik met mijn zoon en dochter van Canada naar de oostkust van de Verenigde Staten reed, was er de hele tijd muziek in de auto. Ik weet nog hoe The Highwayman van Johnny Cash helemaal bij het plaatje klopte.’

Zijn er naast muziek nog andere zaken die jullie in dit leven troost brengen?

Scott: ‘Lekker eten!’

Pauwels:‘Ik hou van een grote tafel met veel vrienden. Een avond met vrienden kan een echte oppepper zijn. Maar ook uit de natuur, die zich telkens opnieuw vernieuwt, kan een mens veel troost putten. Een paar weken geleden heeft een van onze studenten een einde aan zijn leven gemaakt. Op zo’n momenten ben je sprakeloos. Je wil troost brengen, maar voelt je tegelijkertijd machteloos. Woorden schieten dan te kort. Het heeft me getriggerd om iets te doen rond medeleven. Ik speelde al een tijd met de idee om een plek rond ‘medeleven’ op onze campus te creëren. De tragische gebeurtenis heeft het proces versneld. We hebben besloten dat er een beeld van kunstenaar Philip Aguirre komt. Het is een moderne versie van een piëta die we een bijzondere plaats op onze campus zullen geven, ergens in het groen.’

Scott: ‘Als mens hebben we dat soort plekken nodig om tot onszelf te komen. Een paar minuten op een rustige plek kunnen soms voldoende zijn om met nieuwe energie verder te gaan.’

Wordt het met de leeftijd makkelijker om met moeilijke periodes in het leven om te gaan?

Scott: ‘Je weet dat je al een heel aantal obstakels hebt weten te overwinnen. Daar kan je een bepaalde kracht uit putten. Dat wil niet zeggen dat er geen donkere dagen meer zijn. Die zijn er. Je weet alleen beter hoe ze te plaatsen en je weet ook dat ze voorbijgaan. Mij valt op dat ik met ouder te worden me nog meer verantwoordelijk ben gaan voelen. Ik heb dat gevoel bijvoorbeeld heel sterk ten aanzien van mijn dochter en kleinkinderen.’

Pauwels: ‘Soms krijg ik al eens de vraag wat mijn grootste verwezenlijking is. ‘Dit leven overleven’, zeg ik dan. En dat meen ik. Doorheen dit leven zien te geraken, is op zich een hele prestatie.’

Wat betekent liefde in jullie leven?

Scott: ‘Ik vergelijk de liefde graag met sneeuwvlokjes. Als je zo’n vlokje van dichtbij bekijkt, zie je hoe verschillend elk vlokje is. Met de liefde is het net zo. Liefde komt in heel veel variëteiten. Eén ding is echter duidelijk: liefde vormt de basis van ons menselijk bestaan. Het is veel existentiëler dan religie, politiek of economie omdat het je doet beseffen dat je niet gemaakt bent om alleen in het leven te staan.'

Ben je in de loop der jaren anders naar liefde gaan kijken?

Scott: ‘Tijdens mijn jonge jaren linkte ik liefde nogal snel aan verlangen. Het verleidingspel is echter van een andere orde. Liefde betekent vandaag voor mij veel meer het delen van ervaringen waarvan je hoopt dat je de andere ermee kan helpen. Het gaat over onvoorwaardelijk geven zonder de andere op te leggen wat hij of zij moet doen. Essentieel in de liefde is dat je eerst jezelf leert liefhebben. Pas dan kan je andere liefhebben.’

PAUWELS: 

‘Mijn grootste verwezenlijking? Dit leven overleven.’

Pauwels: ‘Voor mij is liefde de bron van dit leven. Ik zie liefde niet als een exclusief gegeven. Er is de liefde voor je vrienden, je kinderen, je ouders, ... Een mens kan niet zonder liefde. Mensen die geen liefde voelen, komen vaak in een soort isolement en negatieve spiraal terecht, waar ze moeilijk uitraken. Liefde wil echter niet zeggen dat je geen kritiek op de andere mag hebben. Integendeel, kritiek kan net een uiting van liefde zijn. Ik zeg mijn kinderen dan ook wat ik hun minder sterke punten vind. Je wil de andere vanuit je liefde toch niet mystificeren? Een ander belangrijk facet van de liefde vind ik loslaten. In liefde wil je leren loslaten. Anders wordt de liefde een bezitterige aangelegenheid. De andere willen bezitten, heeft niets met liefde te maken. Weet je, liefde zit soms in een klein gebaar. In een gebaar dat de andere weet dat je er voor hem of haar bent.’

Hoe kijken jullie naar the road ahead of you?

Scott: ‘Ik zie vooral veel liefde.’ (lacht)

Pauwels: ‘Ik kijk uit naar de nieuwe, jonge generaties die eraan komen. Naar de kleinkinderen die er misschien zullen komen. Waar ik vooral naar uitkijk, is dat ik de komende jaren die drang naar perfectie beter naast me neer zal kunnen leggen. Want dat leert het leven je alvast: perfectie bestaat niet.’ 

Scott: ‘Ik hoop dat ik zo lang mogelijk kan blijven zingen. Aan de jonge mensen die ik coach, zeg ik vaak: Loop niet in de val een leven dat je kan samenvatten als ‘birth­-school­-work­-death’. Vergeet niet te leven en lief te hebben. En ondertussen mag ik niet vergeten om mezelf wat meer te vergeven.’

Pauwels: ‘Ik hou van de reis die het leven is en kijk ernaar uit om de komende jaren nog meer aan traveling light te doen. En als het einde zich aankondigt, dan hoop ik dat ik, zoals Frida Kahlo, zal kunnen zeggen: ‘I hope the leaving is joyful and I hope never to return.’

Caroline Pauwels (1964)

• Rector Vrije Universiteit Brussel.
• Directeur van SMIT (onderzoekscentrum over informatie- en communicatietechnologieën). 
• Organisator van World Difference Day, een initiatief dat de aandacht vestigt op het belang van de vrijheid van meningsuiting.

Beverly Jo Scott (1959)

• Singer-songwriter, groeide op in Alabama, Verenigde Staten. 
• Woont in Wezembeek-Oppem. 
• Coach en jurylid van The Voice Belgique. 
• Schreef de tekst en het lied voor de Belgische inzending voor het Eurovisiesongfestival in 2015 (Rhythm Inside - Loïc Nottet).