De tentoonstelling in FeliXart is trouwens zelf ook het resultaat van een nieuwe internationale samenwerking. Constructivistische verbanden was eerder al te zien in het Museum Belvédère in Heerenveen. Het is namelijk in Noord- Nederland dat de kunstbroeders van onze Vlaamse modernisten zich ophielden. De expo toont hoe de Vlamingen van de Zuivere Beelding, waar ook Felix De Boeck toe behoorde, en het constructivistische De Ploeg uit Noord-Nederland naar elkaar toegroeiden en daar zelfs een lange fietstocht voor over hadden. 

DE STIJL

Alles begint in de periode na de Eerste Wereld oorlog, waarin radicale vernieuwings be wegingen in de kunst elkaar in snel tempo opvolgen. De vernieuwingsdrift manifesteert zich in de Lage Landen het eerst in Nederland in 1917 met de oprichting van de vorig jaar nog veelvuldig herdachte dogmatische groepering De Stijl, met als belangrijke vertegenwoordigers onder meer Piet Mondriaan, Vilmos Huszár en de Belg Georges Vantongerloo. Theo Van Doesburg is het uithangbord en de propagandist van De Stijl en inspireert met zijn lezingen en bijeenkomsten in 1920 in Antwerpen en Brussel enkele zuidelijke collega’s zoals Vantongerloo, Jozef Peeters, Karel Maes, de broers Pierre en Victor Bourgeois en Felix De Boeck. Zo ontwikkelt zich de Belgische avant-gardebeweging de Zuivere Beelding, in de marge van De Stijl, maar ook met iets lossere denkbeelden en richtlijnen wat betreft het gebruik van kleur en de geometrische beperkingen in de composities.

DE ZUIVERE BEELDING

Jozef Peeters, de Vlaamse evenknie van Theo Van Doesburg, ziet als promotor en organisator van de kunstmanifestaties ook een maatschappelijke rol weggelegd voor de nieuwe beeldtaal. Als ‘gemeenschapskunst’ die het volk kan emanciperen. Hij lanceert halverwege de jaren twintig de tijdschriften Het Overzicht en De Driehoek om die boodschap te verspreiden. Nadat de Nederlandse kunstenaar Wobbe Alkema in het voorjaar 1924 een exemplaar van Het Overzicht in handen krijgt, contacteert hij de redactie en onderneemt hij een lange fietstocht van Groningen naar Vlaanderen om er eerst Jozef Peeters in Antwerpen en daarna Felix De Boeck in Drogenbos te bezoeken. Omdat hij meer verwantschap voelt met de Zuivere Beelding dan met De Stijl leveren hij en andere Nederlandse constructivisten zoals Jan van der Zee bijdragen voor het nieuwe tijdschrift, terwijl ze zelf de constructivistische beweging De Ploeg oprichten. Zij kiezen voor gelijkaardige geometrisch abstracte composities, met een nadrukkelijke plasticiteit ontleend aan de Vlamingen.

OPFLAKKERING

Het zijn de crisis van 1929 en nadien de oorlog die een einde maken aan de samenwerking. Al is er nog wel sprake van een kleine opflakkering eind jaren vijftig, wanneer de eerste abstracten geëerd worden in een tijd waarin nieuwe kunstbewegingen als Cobra van zich laten horen. Die opflakkering leidt er zelfs toe dat kunstenaars die zich alsnog met de vooroorlogse abstracten willen associëren, hun werk gaan antedateren. 

TOT 6 MEI
Constructivistische verbanden
FeliXart Museum
Drogenbos, www.felixart.org

CATALOGUS EN ERFGOEDDAG
Bij de tentoonstelling Constructivistische verbanden hoort een tweetalige catalogus (Nederlands/Engels). Op 20 april organiseert FeliXart een lezing over de antedatering van sommige werken en op 29 april één over Hendrik Werkman. Op zondag 22 april neemt FeliXart deel aan de Erfgoeddag met om 15 uur een gegidste familierondleiding achter de schermen. Tijdens die rondleiding verneem je meer over het opzetten van tentoon stellingen, de theoretische keuzes en praktische zaken die daarbij komen kijken en over de bewaring van de werken in het depot.