wijze: Sur les bords de la Rivièra

‘Ik kom hier om te vragen,
Menschen is ’t niet de waarheid
G’hoord overal klagen,
Over die wijven hun schandaligheid.
Gij ziet van die vrouwen
In al de steden van ’t land
Met Duitschen aanhouden
Voor mij, dat is degoutant.
Terwijl dat hunnen man is in strijd
Worden zij door een Duitsch gevrijd.’

(een bladzijde uit het liedjesschrift van Philomène Kiermeer)

Wie over Brussel eens iets heel anders wil lezen dan het eeuwige communautair geladen gemekker of de (meestal sombere) visies van politici of academici over onze hoofdstad kan terecht bij dit bescheiden boekje waarin Guy Janssens, hoogleraar Historische Taalkunde van het Nederlands aan de Universiteit van Luik, het liedjesschrift van zijn grootmoeder Philomène over De Grooten Oorlog voorstelt, en zo van de vergetelheid redt. Ik heb al lang niet meer een zo verfrissend boekje gelezen, al gaat de inhoud over gruwelijke dingen, maar de tand des tijds laat ons nu toe van deze kleine kanten van de grote oorlog te genieten.

De oorsprong van deze liedjes is het blauwe schrift waarin de grootmoeder van Guy Janssens en haar vriendinnen de liedjes opschreven die ze in de jaren 1914-1918 zongen in het Brusselse confectieatelier waar ze als jonge naaisters werkten. De naaistertjes zongen ook andere liedjes, maar enkel de oorlogsliedjes belandden in het blauwe schrift. Janssens vertelt ergens ook dat als hij na de (tweede) oorlog, kleine jongen zijnde, enkele dagen bij zijn oma verbleef, en haar vroeg enkele liedjes te zingen, zij meteen van wal stak met teksten over moordenaars of wezen of gebroken liefdes, maar nooit over de oorlog. Dat was te erg. Janssens heeft het blauwe schrift veel later in handen gekregen en het met veel liefde van enig commentaar voorzien. Maar het wijsje van Sur les bords de la Rivièra is mij niet bekend.

Guido Fonteyn

De Grooten Oorlog in Brusselse straatliedjes uit 1914-1918, Guy Janssens, Acco 2013