Blessures begrijpen
Buiten passeert een zwaarbewapende militair. Binnen in het Brusselse café drinken Jessa Wildemeersch en ik samen koffie. In de Rand en Brussel speelt ze dit voorjaar drie stukken met een gelijklopende thematiek over kapotmaken versus beschermen van elkaar.
Ik herinner me het beeld van de kleine Syrische Aylan, dood op een Turks strand. Een troebel verhaal. Opiniestukken erover gooiden meer zout in de wonde dan dat ze iets heelden. ‘Van de pers willen we details, altijd meer weten, sensatie’, zegt Wildemeersch. ‘Wat kunst kan, is vragen stellen die dieper gaan, zoals: hoe is zoiets mogelijk? Ik was bij vrienden in New York toen hun nichtje werd vermoord. Over zo’n trauma moet je praten, om het uit de taboesfeer te halen.
'In die periode kwam Louis Paul Boons aangrijpende De kleine Eva uit de Kromme Bijlstraat weer bij me naar boven. Boon dicht over een kindermoord. Hij baseert zich op krantenknipsels uit 1937. Wat toen gebeurde, gebeurt ook vandaag. Zijn tekst is zo mooi omdat Boon zich als dichter kwetsbaar opstelt. Hij wijst niemand met de vinger. Hij toont verschillende perspectieven terwijl kranten, onderzoekers, het gerecht, buren allemaal hun eigen verhalen brouwen en vooral een zondebok zoeken. Met elk verhaal wordt het onschuldige kind opnieuw bevuild. En iedereen wordt op die manier medeplichtig aan moord.’
LITTEKENS
‘Hoe ik zou reageren mocht er met mijn dochter iets gebeuren? Die vraag heb ik me nog niet durven stellen. Wat wel heel dichtbij komt voor me is het personage van de rare vogel die beschuldigd wordt. Hij staat veel centraler dan het kind. De misfit, die nergens aansluiting vindt, vernederen ze. Heel herkenbaar. Mensen die niet in de maatschappij passen, trekken me wel vaker aan.’
Voor Dagen zonder data, haar theaterstuk over de impact en sporen die oorlog nalaat, startte ze met het afnemen van lange interviews. ‘In Amerika praatte ik met Vietnamveteranen in een retirement home. Er hing een sfeer van gekte, soms op de grens van het gevaarlijke. Er werden veel pillen geslikt. Wat boeit me in die mannen? Waarom doe ik dit? vroeg ik mezelf af. Al die persoonlijke oorlogsverhalen gingen veel minder over fysieke wonden dan over de innerlijke littekens die jaren blijven doorgroeien. Oorlog raakt niet alleen de mannen die vechten. Het raakt ook hun vrouwen en kinderen, dokters, journalisten, vluchtelingen, volgende generaties. Zo kruipt oorlog verraderlijk dichtbij.’
‘Ik heb het zo niet op de grote oorlogsherdenkingen. Belangrijker zijn de verhalen van die getekende mannen die terugkomen en zich niet meer kunnen integreren. Die realiteit mogen we niet verstoppen. Daarom leen ik in Dagen zonder data mijn stem aan hun stemmen. Ik laat hen de hoofdrol.’ Niet toevallig tipte Rudi Vranckx de voorstelling als favoriet in Humo. Hoe meer gezichten van oorlog je toont, hoe minder de kans dat eenzijdig kuddedenken overeind blijft.
'Misschien is het onmogelijk om oorlog te stoppen, maar het bewustzijn kan wel groter gemaakt worden. We zijn allemaal, hier en nu, betrokken partij.'
Zijn eeuwenoude oog om oog-reflexen te breken? ‘Misschien is het onmogelijk om oorlog te stoppen, maar het bewustzijn kan wel groter gemaakt worden. We zijn allemaal, hier en nu, betrokken partij.’ Ik zie de lange rijen ontheemde vluchtelingen bij het Noordstation, waar ik dagelijks langskom. ‘Door die mensen niet te aanvaarden, zetten we ze eigenlijk voor een tweede keer in oorlog…’
TRIP
Wildemeersch speelt ook Djinny, voor kinderen. Een vader, hij is oorlogsfotograaf, moet plots van huis vertrekken. Hij laat een bitterzoete brief achter met daarin een verrassing. Het is Djinny de geest, die recht uit 1001 nachten komt. ‘De taal van Mokhallad Rasem, de Iraakse regisseur, is heel beeldend. Inhoudelijk gaat het over hoe ouders hun kinderen afschermen voor de gewelddadige realiteit. Visueel is de voorstelling een sprankelende, sprookjesachtige trip. Een suikerlaag boven op de sluipende ondertoon van oorlog.’
Jessa Wildemeersch (°1978) studeerde aan Actors Studio in New York, waar ze een lifetime membership ontving. Ze heeft het drama van 9/11 van dichtbij beleefd. Het veranderde haar leven en professionele keuzes voorgoed.
DI • 16 FEB • 12.30 EN 18.00
De kleine Eva uit de Kromme Bijlstraat
Jessa Wildemeersch & Tuur Florizoone
Brussel, Muntpunt, www.muntpunt.be
