Hoe gaat het met jullie?

Oksanya: ‘Wij zijn dankbaar dat we in België kunnen verblijven. Ik ben blij dat ik op jullie nationale feestdag de kans kreeg om goeiedag te zeggen aan prinses Astrid. Ik was die dag naar Brussel getrokken om mij een beetje Belg te voelen.’

Lesya: ‘Wij hebben het geluk om opgevangen te worden door prachtige mensen die alles doen wat ze kunnen om het naar onze zin te maken. Dat werkt helend. Toch maak ik mij veel zorgen over mijn oudste zoon die als vrijwilliger in Oekraïne bleef. We bellen elke dag. Mijn jongste zoon kwam met mij mee naar België. Hij krijgt de unieke kans om in de British School of Brussels Tervuren les te volgen.’

Oksanya: ‘Ook voor mijn dochter openden er deuren in België. Ze heeft een master diploma in economische wetenschappen en het heeft niet lang geduurd voor ze een job vond. Als moeder geeft me dat een trots gevoel. Het geeft me energie om deze moeilijke tijden door te komen.’

Wat voor leven hadden jullie in Oekraïne voor de oorlog uitbrak?

Oksanya: ‘Ik woonde samen met mijn man en dochter in de rand van Kiev. Ik leidde er een actief leven, werkte als analist bij een organisatie die zich inzet voor journalisten. Als vakbondsafgevaardigde verdedigde ik de belangen van de werknemers.’

Lesya: ‘Ik woonde met mijn twee zonen in Kiev waar ik als coördinator werkte voor het departement Regie en Massa-evenementen van onze universiteit. Voordien had ik mijn eigen literatuurprogramma op de nationale radio-omroep.’

Welke Oekraïense auteur zou je aanraden?

Lesya: ‘Taras Shevchenko (1814-1861). Hij was schrijver, schilder en humanist. Zijn kunst vertelt je veel over de wederopstanding van de Oekraïners. Zijn portret vind je terug op onze bankbiljetten. Hij staat symbool voor standvastigheid. Dat begrijp je pas goed als je weet hoe hij en zijn familie door de Russen werden onderdrukt. Hij heeft nog de tijd gekend dat Oekraïners lijfeigenen waren van de Russen.’

‘Lesya Oekrajinka (1871–1913) is een belangrijke vrouwelijke auteur. In haar werken staan vrijheid, onafhankelijkheid en de waardigheid van het individu centraal. Ze was een feministische activiste. Haar eerste gedicht heet Hoop. Het is een uiting van protest tegen de arrestatie van haar oom. Zij verzette zich tegen het autocratische regime van de tsaren en werd gevangen genomen. Het is meer dan tweehonderd jaar geleden, maar zij wist de Oekraïense ziel te vatten. Haar teksten inspireren ons nog steeds.’

Hoe zou je zelf de Oekraïense ziel omschrijven?

Oksanya: ‘Ik ervaarde het onlangs op een samenkomst van Oekraïense vrouwen. We zaten in een cirkel, hebben gemediteerd en gezongen. Je voelde onze vastberadenheid om onze angsten te overwinnen. Het typeert onze manier van zijn. We geven niet op, ook al probeert men onze wilskracht te vernietigen.’

Lesya: ‘Oekraïners hebben een sterke geest. Dat heb ik nog maar eens kunnen vaststellen toen we tijdens de zomer in het park van Tervuren samenkwamen en er Oekraïense folkloreliedjes zongen. We weenden omdat ze ons deden beseffen dat de geschiedenis zich blijft herhalen. Die strijd voor onze vrijheid blijft maar doorgaan. Wat we zongen, kwam recht uit ons hart. Onze tranen waren geen teken van zwakte, maar van collectieve vastbeslotenheid. Wij zullen ons prachtige land niet opgeven.’

Hoe verliep jullie reis naar België?

Lesya: ‘In maart crashte vlakbij een vliegtuig. Toen besefte ik dat ik daar weg moest. Met mijn twee kinderen ben ik gevlucht. We trokken in allerijl naar de ondergrondse metro. We waren met duizenden ontredderde mensen. Een vreselijke toestand.’

Oksanya: ‘Na een paar dagen zijn Lesya en haar zonen naar mijn huis gekomen. Ik woon niet ver van een bos, vlakbij Kiev. Er waren al meerdere mensen een schuilplaats komen zoeken. Het merendeel van de tijd lagen we op de grond zodat de Russen ons niet door de ramen zouden zien. Steeds meer drong het tot mij door dat we ook daar niet langer veilig waren.’

Lesya: ‘Via mijn vriendin Nathalie zijn we in Tervuren terecht gekomen. Vluchten uit Oekraïne was een verscheurende keuze. Mijn oudste zoon en de man van Oksanya waren vastbesloten in Oekraïne te blijven. Uiteindelijk duwde mijn oudste zoon een rugzak in mijn handen om mij duidelijk te maken dat ik geen tijd te verliezen had.’

Hoe brengen jullie jullie tijd door in België?

Lesya: ‘Met Nederlands studeren. (lacht) Vier dagen per week gaan we naar de les. In het CVO worden we ondergedompeld in de Nederlandse taal. We willen de taal absoluut leren, maar het is hard werken om goedemiddag en hoe gaat het met u? correct uit te spreken. Maar we leren bij. Woord per woord.’

Oksanya: ‘In het begin verbleven we allemaal bij Nathalie, nadien bij Eva. Ik sta echt te kijken van de gastvrijheid die wij hier ervaren. Nu kijken we uit naar een lange termijn oplossing. Ik denk aan een huis waar mijn zus, ik en onze kinderen kunnen samenwonen zonder dat mensen een deel van hun woning moeten delen.’

Wat was het zwaarste moment?

Lesya: ‘Toen ik de eerste Russische bom hoorde ontploffen. Het was alsof mijn hart stopte met kloppen. Wat er dan door je heen gaat, is moeilijk te beschrijven. Je vraagt je af hoe het mogelijk is dat we in onze moderne wereld niet verder geëvolueerd zijn dan barbaren die hun gelijk proberen te halen door elkaar te vernietigen? Daarnaast drukt de angst dat mijn zoon iets zou overkomen zwaar op mij.’

Oksanya: ‘Het besef dat mensen die we graag zien in gevaar zijn, is hartverscheurend. Mocht onze vader, die vorig jaar overleed, deze oorlog meemaken, hij zou van verdriet een tweede keer sterven. Hij was een bijzondere man. Hij stond aan het hoofd van een Oekraïense radiozender die hij de naam Zonnestraal gaf. Zijn liefde en die van onze moeder voelen we nog steeds, ook nu ze er niet meer zijn. Als zonnestralen. Wat hebben wij geluk gehad om zo’n ouders te hebben.’

Hoe kunnen we deze bloedige oorlog stoppen?

Oksanya: ‘Meer (moeder)liefde is de sleutel. Mochten er meer moeders aan het hoofd van onze naties staan, er zou minder oorlog zijn. Moeders over heel de wereld voelen hetzelfde. Zij willen vrede voor hun kinderen. Geen oorlog. Dat hun stem luider moge klinken.’

Lesya: ‘Deze oorlog heeft de hele wereldorde veranderd. Het is cruciaal dat we verenigd blijven. Dat is niet alleen ontzettend belangrijk voor Oekraïne, maar ook voor de rest van de wereld. We mogen niet toelaten dat we stukken van ons land aan Rusland verliezen. Want dan stopt het nooit.’

Oksanya: ‘Ik blijf geloven in de goedheid van de mens. In oktober vorig jaar maakte ik in Kreta een aardbeving mee. Toen voelde je heel sterk hoe we als mensen allemaal met elkaar verbonden zijn en dezelfde wens delen: een gelukkig leven op deze aarde.’