De Vlaamse Rand bestaat uit de 19 gemeenten die grenzen aan Brussel of aan een faciliteitengemeente rond Brussel. Al meer dan 25 jaar voert de Vlaamse overheid een specifiek beleid voor de regio. De burgemeesters van die gemeenten vinden al jaren dat ze extra middelen nodig hebben. Omdat hun gemeenten anders zijn dan de andere in Vlaanderen. Maar is die Vlaamse Rand wel zo uniek?

‘Ja, de Vlaamse Rand is een specifieke regio door zijn ligging naast Brussel en zijn taalkenmerken’, zegt BRIO-onderzoekster Nohemi Jocabeth Echeverria Vicente. ‘De socio-economische kenmerken en taalkenmerken rechtvaardigen dat de Vlaamse Rand een aandachtsgebied is. Wij hebben onderzocht of én waarom die 19 randgemeenten een aparte groep vormen binnen de 300 Vlaamse gemeenten.’ BRIO maakte een analyse van alle Vlaamse gemeenten op basis van 106 verschillende indicatoren, die gaan van nationaliteit over welvaart en onderwijs tot wonen en veiligheid. ‘Uit die analyse blijkt dat een twintigtal indicatoren typisch zijn voor de Vlaamse Rand. Zo wordt deze regio veel meer dan de rest van Vlaanderen beïnvloed door de ligging tussen Wallonië en Brussel. Die ligging zorgt voor meer verhuisbewegingen, vooral met Brussel. Het resultaat is een heel diverse bevolking qua herkomst en taal. Het aandeel leerlingen uit het Nederlandstalig onderwijs dat thuis geen Nederlands spreekt, ligt veel hoger dan het Vlaams gemiddelde. Het aantal jongeren in de Vlaamse Rand ligt hoger dan in Vlaanderen. Daarnaast zijn ook de hoge woonprijzen en de vele horeca- en detailhandelszaken een belangrijke onderscheidende factor.’

Jawel, ze zijn uniek

Dat de Vlaamse Rand een uniek karakter heeft, blijkt ook duidelijk uit de rangschikking die BRIO maakte. ‘Als we de 300 Vlaamse gemeenten rangschikken volgens hun score op de socioeconomische kenmerken, dan zie je een opvallend resultaat’, vindt Echeverria. ‘De volledige top 15 bestaat uit gemeenten van de Vlaamse Rand.

De Vlaamse Rand onderscheidt zich duidelijk van de rest van Vlaanderen, maar een monolithisch blok is het zeker niet.

Alleen Grimbergen, Asse, Meise en Merchtem scoren wat lager, maar wel nog altijd binnen de eerste 28 van 300 plaatsen. De top 28 wordt vervolledigd door een aantal gemeenten uit de brede rand rond Brussel zoals Halle, Lennik, Denderleeuw en Liedekerke.’

Geen monolithisch blok

De rangschikking toont aan dat de Vlaamse Rand zich duidelijk onderscheidt van de rest van Vlaanderen, maar een monolithisch blok is het zeker niet. ‘Er zijn belangrijke verschillen tussen de 19 gemeenten van de Rand. Drogenbos, Linkebeek en Sint-Genesius-Rode scoren bijvoorbeeld zeer hoog op de meeste indicatoren, terwijl Meise en Merchtem een stuk lager uitkomen.’ Op basis van de duidelijke verschillen en de geografische ligging deelde BRIO de randgemeenten in zeven clusters in. ‘Drogenbos, Linkebeek en Sint-Genesius-Rode noemen we de faciliteitengemeenten met hoge mobiliteit. Daar zie je veel verhuisbewegingen. In Kraainem en Wezembeek-Oppem zie je ook die trend, maar vooral met Brussel, niet met Wallonië. Dat zijn de faciliteitengemeenten in de oostelijke Rand. Tervuren, Overijse en Hoeilaart vormen de derde cluster: residentiële gemeenten met lage mobiliteit. Dilbeek, Sint-Pieters-Leeuw en Beersel hebben ook veel gemeen. Die zitten in de cluster van de westelijke gemeenten. Wemmel en Zaventem noemen we ‘aankomstgemeenten’. Zij scoren allebei hoog wat betreft immigratie vanuit Brussel. Vilvoorde en Machelen vormen samen de cluster van de ‘commercieel gerichte gemeenten’ omdat er relatief veel oppervlakte wordt ingenomen voor commerciële doeleinden. Asse, Meise, Merchtem en Grimbergen delen we tot slot in bij de voorstedelijke gemeenten. Er wonen nog relatief veel Belgen en de bevolking is er wat grijzer. Ze zijn eerder voorstad en scoren het laagst op de typische randindicatoren.’

‘Zo’n indeling in clusters kan nuttig zijn voor beleidsmakers. Je ziet hoe bepaalde gemeenten op mekaar gelijken en waar bijvoorbeeld samenwerkingen opportuun kunnen zijn. In elk geval heeft het beleid voor de Vlaamse Rand alle baat bij maatwerk.’

Rangschikking volgens score op de socio-economische kenmerken.

* Gemeenten niet in de Vlaamse Rand.
PCA = principale componentanalyse.