Oorlog en terpentijn, de roman van Stefan Hertmans, raakte bij vele mensen een gevoelige snaar. Het verhaal vloeide voort uit de door zijn grootvader Urbain volgepende cahiers waarin hij zijn armoedige kinderjaren, zijn gruwelijke ervaringen als soldaat in de Eerste Wereldoorlog en het verlies van zijn grote liefde beschrijft. Ook regisseur Jan Lauwers was gefascineerd door de familiekroniek waarin grote thema’s als oorlog, vooruitgang, liefde en loutering aan bod komen. Hij maakte met Needcompany een theaterbewerking van het boek, met Viviane De Muynck als verteller. 

Wat vond je van het boek en wat dacht je toen Jan Lauwers vertelde dat hij het wou bewerken?

De Muynck:‘Het boek, met al die verschillende verhalen, is een wereld op zich. En toch herkenbaar, want ook mijn grootvader was schilder en lag in de loopgraven. Toen Jan, na gesprekken met Stefan Hertmans, het plan had opgevat om de krachtlijnen van het boek op de scène te zetten, was mijn eerste gedachte: dat kan ik niet, het is een mannenverhaal. Eerlijk, ik heb de boot een hele tijd afgehouden tot Jan me vertelde dat hij aan het verhaal een vrouwelijk perspectief wou toevoegen door het te laten vertellen door de echtgenote. Toen vielen alle stukjes op hun plaats. Daar kon ik iets mee. Op een gegeven moment gaat de neutrale verteller over in een geïnteresseerde partij, waardoor er een bepaalde emotionaliteit in de voorstelling sluipt. Dat was een bijzondere ingeving van Jan.’

Net als de toevoeging van de engelachtige figuur, gespeeld door Grace Ellen Barkey. In het boek zijn de vrouwen slechts zijpersonages, hier worden ze de spil van het verhaal.

‘Ja, Jan is een vrouwvriendelijke regisseur die altijd uitgaat van de kracht van vrouwen. De vrouwen die hij op de scène toont, hebben altijd een grote integriteit en diepgang. Hij bewondert hoe vrouwen doorgaan, ondanks alle tegenslagen.’

Op scène gaat het er best hevig aan toe, met felle muziek en dansers die elkaar te lijf gaan. Hoe geef jij vorm aan je personage dat zich tussen al dat geweld staande moet houden?

‘Ik hoor het alleen, want het gebeurt achter mijn rug. Af en toe komt één van de performers in mijn buurt en ben ik een getuige van de oorlogsgruwel die zich achter mij afspeelt. Het is een hele heksentoer om elke avond die energie te brengen, om die hardheid gestalte te geven. Ook de muziek van Rombout Willems, gebracht door het ongelooflijke trio Simon Lenski, George Van Dam en Alain Franco (in CC Strombeek zit Claire Chevallier achter de piano, n.v.d.r.), is allesbehalve evident. Die verweving van de verschillende elementen, daar is Jan goed in. Ook in het eerste deel, wanneer ik vertel over het harde labeur in de fabriek, is er achter mij een constructie bezig en de geluiden die je hoort roepen een brutaliteit op als van een beeld. Dat is niet zo evident, het was zoeken om de timing juist te krijgen. De voorstelling zou niet dezelfde zijn zonder datgene wat achter mij gebeurt. Het woord is puur begeleiding en doet de performers vliegen. Zonder hen zou het een droge monoloog zijn.’

Urbain, de grootvader van Hertmans, zocht troost in de kunst, in het kopiëren van de grote meesters. Hij schilderde telkens zijn verloren liefde en niet zijn vrouw. Het boek gaat dan ook over de vraag wat echt is en wat niet, en over de schok die echte liefde kan teweegbrengen.

‘Ja, je moet die schok te boven komen om verder te kunnen gaan. En die verdere ontplooiing is Urbain ontnomen door de gebeurtenissen in zijn leven. Veel mannen zagen in die periode hun toekomst teloorgaan. Door de oorlog konden ze hun dromen plots niet meer realiseren omdat de tijd er niet rijp voor was. Dat is een drama. Bij Urbain komt daar het persoonlijke drama bij. Op het moment dat hij het geluk in handen heeft, wordt ook dat hem ontnomen. Je moet al heel sterk zijn om dat te kunnen verwerken. Het is dus geen zwakheid dat hij dat niet kan. Een mens kan ook te veel beminnen.’

ZA • 10 NOV • 20.30
Oorlog en terpentijn
Needcompany met Viviane De Muynck
Grimbergen, CC Strombeek, 02 263 03 43