Voor haar dood had nauwelijks iemand van Vivian Maier gehoord. Ze bracht haar leven anoniem door als alleenstaande, intellectuele, teruggetrokken vrouw die vanaf het begin van de jaren 50 verschillende decennia voornamelijk als nanny aan de slag was bij gezinnen waar ze inwoonde. Pas vlak voor haar dood, in 2007, gebeurde er iets dat je normaal alleen in films ziet. Ene John Maloof kocht op een veiling een paar dozen met filmrolletjes en negatieven, afkomstig uit de inboedel van Maier, die was gevonden in een opslagplaats voor meubelen in noordwest Chicago. Tot Maloofs verbazing bleken de foto’s die hij op de kop had getikt van een bijzondere kwaliteit en gingen ze ook ver terug in de tijd. Hij slaagde erin nog andere verspreid geraakte foto’s van Maier te bemachtigen en hij begon de foto’s te inventariseren en af en toe op het internet te plaatsen. De rest is geschiedenis.

Snapshots van het alledaagse

De foto’s die Maier in de tweede helft van de twintigste eeuw met haar Rolleiflex of Leica had genomen, konden veel mensen bekoren. Maier had er tijdens haar leven wel meer dan 100.000 genomen. Snapshots van het alledaagse leven, maar ook meer gestileerde beelden, in zwartwit en in kleur, aangevuld met nog eens heel wat Super 8 en Super 16 films. Maloof ontwikkelde de talloze filmrolletjes die Maier omwille van haar bescheidenheid en geldgebrek nooit zelf had ontwikkeld. Over die fascinerende ontdekkingstocht maakte hij in 2013 ook de documentaire Finding Vivian Maier, die genomineerd werd voor een Oscar.

Het spel van de fotografe

Het werk van Maier is in de eerste plaats een schoolvoorbeeld van Amerikaanse straatfotografie en biedt een ruime kijk op het dagelijkse leven in het Chicago, New York en Los Angeles van de tweede helft van de twintigste eeuw. De expo in Bozar draait om een tachtigtal zelfportretten van Maier, een belangrijk onderdeel van haar werk. De expo zoomt in op de mysterieuze persoonlijk heid van een fotografe die speelt met spiegels, schaduwen, doorkijkjes en dubbelbeelden, en zo telkens weer die uiterlijk onbewogen, gedreven, maar geconcentreerde en trefzekere vrouw laat zien, met haar hoedje, haar korte coupe, haar eenvoudige kleding en haar camera om haar nek. En bijna nooit staat Maier alleen op die foto’s. Ze fotografeert zichzelf altijd in haar omgeving: een inmiddels verdwenen Amerika. De zelfportretten dragen alleen maar bij aan het enigma van de geheimzinnige vrouw die zelf nooit geweten heeft welke faam haar werk zou genieten.

Over haar leven is trouwens nog altijd weinig geweten. Als dochter van een Franse moeder en een Oostenrijkse vader pendelde ze met haar moeder nog enkele keren tussen de Franse Alpen en de Verenigde Staten voor ze nanny werd. De kinderen van de gezinnen waar ze als oppas in dienst was omschreven haar later als een soort Mary Poppins, een verstandige vrouw met uitgesproken politieke ideeën en een liefde voor cinema, die zodra ze vrije tijd had met haar camera de straat optrok om foto’s te nemen die ze vervolgens aan niemand liet zien. Op latere leeftijd raakte ze verarmd en vereenzaamd en moest ze geholpen worden door volwassen geworden kinderen waarop ze vroeger had gepast. Vandaag vindt haar werk onderdak in de grootste musea.

8 JUN TOT 21 JUL
Vivian Maier. Zelfportretten
Brussel, Bozar