In het kerkenbeleidsplan voor de zeven kerken van Sint-Pieters-Leeuw staat dat de kerk van Oudenaken in aanmerking komt voor een herbestemming. Sedert 2017 vinden er in dit neogotisch gebouw geen erediensten meer plaats, wel nog af en toe een culturele activiteit, zoals onlangs een optreden van een Gregoriaans koor uit de regio. Bij de herbestemming van kerken wordt dikwijls pas laat nagedacht over het roerende erfgoed dat in het gebouw is ondergebracht. ‘In Sint-Pieters-Leeuw kwam dit al bij het kerkenbeleidsplan ter sprake’, zegt Birgit Scheys-Thys van Erfgoedcel Pajottenland Zennevallei. ‘Heel wat religieuze voorwerpen die zich in de kerk bevinden, hebben een kunst- of cultuurhistorische waarde. Bovendien zijn sommige voorwerpen van bijzondere betekenis voor de lokale gemeenschap aangezien die kerkelijke collecties dikwijls dankzij hun inzet zijn ontstaan.’ Ter illustratie verwijst ze naar de veertien staties van de kruisweg in de SintPieter-in-Bandenkerk. ‘Dat de kruisweg werd gefinancierd door de parochianen geeft dit object een hoge sociale waarde. Bij de waardering van de collectie moet je daar rekening mee houden.’

VAN PAPIER NAAR DIGITAAL

‘Het verantwoord waarderen, selecteren en herbestemmen van een kerkelijke collectie doe je aan de hand van een volledige, actuele en gedigitaliseerde inventaris’, benadrukt Scheys-Thys. In de kerk van Oudenaken verliep de inventarisatie van het roerend religieus erfgoed vlot dankzij de inzet van negen vrijwilligers, die in totaal tien voormiddagen ter plaatse bijeenkwamen. Ze gingen in op een oproep van de Erfgoedcel Pajottenland Zennevallei om gedurende enkele maanden een halve dag per week te helpen om religieuze voorwerpen te inventariseren. ‘Het gaat om heel uiteenlopende objecten, denk aan miskelken, reliekogen, kandelaars, collecteschalen en stola’s. Zo vonden we in Oudenaken een rijkelijk versierde koorkap van rond 1600 met versiering in goudborduurwerk en op het rugschild een voorstelling van de heilige Michaël die de draak velt. Het waardevolle textiel werd opnieuw verpakt ter bescherming tegen verdere slijtage. Naast die kleinere zijn er ook de grotere objecten, zoals de kerkklokken, altaren, biechtstoelen, glasramen en schilderijen. Zo is er de enorme muurschildering van Georges De Geetere, een bekend kunstschilder uit de streek.’

TEAMWERK

Het is belangrijk dat de inventarisatie op een gestructureerde manier gebeurt. ‘We willen elk object beschrijven en meten, fotograferen en nummeren. Onze methodiek is geïnspireerd op die van het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur, het Vlaamse expertisecentrum voor het religieus erfgoed. De uiteindelijke inventaris bevat van ieder object een fiche met een foto, een beschrijving, de afmetingen, de toestand, de materialen, de datering, de stijl en andere (kunst)historische gegevens. Van identieke objecten, zoals vaak bij kandelaars, wordt slechts één fiche opgemaakt. In totaal zijn er voor Oudenaken 226 objectfiches opgesteld. We raden onze vrijwilligers aan om zich ter plaatse niet te verliezen in te veel opzoekingswerk, maar zich in eerste instantie te beperken tot de basisinfo die je uit het object zelf kan afleiden. Nadat alle fiches zijn gedigitaliseerd kan de inventaris nog worden aangevuld met beschikbare informatie en documentatie. Het digitaliseren gebeurt via het Erfgoedregister van de databank Erfgoedplus. Daardoor kan de inventaris ook makkelijk worden ontsloten voor het grote publiek.

‘De vrijwilligers verdelen de inventarisatietaken onder elkaar. Sommigen waren al eerder betrokken bij projecten van de erfgoedcel, anderen waren nieuw. Onder hen gepensioneerden, mensen die professioneel nog actief zijn en studenten. Om hen te bedanken organiseerden we samen met de gemeente een ontbijt. We motiveren hen ook door mogelijkheden te bieden om bij te leren. Dit najaar voorzien we in enkele vormingen en plannen we een thematische uitstap. Na Oudenaken werd in Sint-Pieters-Leeuw intussen ook de inventarisatie van de naburige kerk Sint-Laurentius in Sint-Laureins-Berchem afgerond en een nieuw traject opgestart in de kerk van Ruisbroek. Onze ondersteuning bij de opmaak van een inventaris vormt een belangrijk onderdeel van het project Weg van God. Met dit project zet de erfgoedcel in op de zorg voor roerend religieus erfgoed. Als regio-organisatie bouwt ze voor en met vijftien gemeenten uit het Pajottenland en de Zennevallei een werking uit die professionele en vrijwillige erfgoedorganisaties en het cultureel erfgoed zelf ten goede komt.’

 De inventaris werd gemaakt onder begeleiding van Erfgoedcel Pajottenland Zennevallei en met de steun van de dienst toerisme & erfgoed van de gemeente Sint-Pieters-Leeuw, www.erfgoedcelpz.be/weg­van­god