Auteur Yves Petry schrijft inmiddels decennia aan een oeuvre dat ondanks haar grimmige inslag succes heeft, dankzij haar stilistische brille, filosofische onderbouw, humoristische aanpak en aforistische kracht. Aan hoogtepunten als Het jaar van de man, De laatste woorden van Leo Wekeman en De maagd Marino werd in 2022 Overal zit mens. Een moordfantasie toegevoegd. Het geeft een inkijk in de intrigerende gedachtekronkels van boswachter Kasper Kind, die het zelfgenoegzame groepsdenken van de menselijke soort veracht, woedend is om de vernietiging van de natuur door de mens, maar ook persoonlijke kwetsuren heeft. Het boek belandde op de shortlist van de Libris Literatuur Prijs 2023 en dus ook op de radar van acteur Tom Van Dyck. Hij bewerkte het tot een monoloog.

Hoe ben je bij het boek terecht gekomen?

Tom Van Dyck: ‘Ik ben het boek direct gaan kopen nadat ik in de weekendkranten de interviews en recensies las. Diezelfde dag nog had ik het uit en zei ik tegen mijn vrouw dat ik er iets mee wou doen. ’s Anderendaags ben ik het opnieuw beginnen lezen en dacht ik aan verfilmen en daarna aan een monoloog. Ik deelde een exemplaar uit aan een paar kompanen en zij bevestigden dat dit iets voor mij was. Via het Toneelhuis kwam ik in contact met Yves Petry, want vooraleer ik verder begon te fantaseren, hoorde ik best eens of meneer Petry het zag zitten dat meneer Van Dyck met zijn vuile botten door zijn bos zou wandelen. Tot mijn grote vreugde antwoordde hij dezelfde dag nog van wel. We zijn dan heel snel samen koffie gaan drinken, en een jaar later was ik dagelijks met het project bezig.’

Hoofdpersonage Kasper Kind is een binnenvetter met een donker kantje. Dat ligt jou wel als acteur.

‘Ik heb een voorliefde voor personages die vorm proberen te geven aan hun leven, de wereld proberen te begrijpen, en in hun eentje iets proberen te betekenen, ook al lukt dat niet zo geweldig. Dit gaat dan ook nog eens over een witte vijftiger, een lone wolf, die een visie probeert te ontwikkelen, maar zich ook verliest in zijn fantasie. Dat zijn allemaal elementen waar ik iets mee kan. Bovendien vond ik het boek niet alleen inhoudelijk, maar ook qua taal en humor heel aantrekkelijk. Het klassieke probleem is dat zo’n boek natuurlijk te veel materiaal bevat voor een theatermonoloog. Dat betekent: kill your darlings, anders wordt het een marathonvoorstelling. Het is zeker geen pamflet. Ik wilde een verhaal vertellen en een individu laten zien.’

Kasper Kind is een lone wolf die heel zelfbewust en welbespraakt is.

‘Het is niet iemand die zijn verwerpelijke daden stelt vanuit een soort morele achterlijkheid of sociale marginalisering. Yves bevestigde mijn voorgevoel dat Ted Kaczynski, de zogenaamde UNA-bomber die in de jaren 80 en 90 bombrieven verstuurde in Amerika, een inspiratiebron was. Kaczynski was trouwens net zoals Petry een wiskundige en een filosoof, al hoor je mij niet zeggen dat er nog meer parallellen zijn.’ (lacht)

Een analyse die Kasper Kind maakt, is dat het individu niet ontkomt aan de wetten van de massa. De mensheid verplettert de mens.

‘Elk individu probeert geliefd te zijn, probeert begrepen te worden. Een gebrek aan aandacht en liefde kan iemand tot rare gedachten en daden verleiden. Kasper Kind is iemand die graag mee wil doen in de volwassen wereld, maar daar niet aardt. Hij heeft zich nooit kunnen conformeren tot een of andere groep. Mijn kans om interessant te zijn, is definitief verkeken, zegt hij op het einde. Ook met zijn eigen homoseksualiteit ligt hij overhoop. LHBTQ is dus een thema. Bovendien is het een witte vijftiger die alles uitspreekt. Het is ongelooflijk hoe het boek de vinger aan de pols van deze tijd houdt. Daarom vond ik het belangrijk om dat nu te kunnen maken en spelen. Ik denk dat jong en oud er zich door aangesproken voelt en in het hoofd van dat personage probeert te geraken. Radicaliseren is niet zo simpel als het lijkt, is een van de dingen die hij zegt, en hij deelt heel het filosofische proces dat hem tot zijn moordplan drijft. Dat hij voor de spiegel oefent wat hij tegen zijn slachtoffer gaat zeggen voor hij hem overhoop knalt, heeft een zeker Taxi Driver-gehalte, maar als publiek voel je toch met hem mee.’

Kind lijdt ook aan Waldschmerz, een depressie omwille van de teloorgang van de natuur. Herkenbaar voor een Kempenzoon?

‘Zonder twijfel. Mijn broer Hans is een bioloog die ondertussen ook wel wat bekendheid geniet. Hij geeft me geregeld een inkijk in de rapporten die bij hem aan de universiteit op tafel komen, en die stemmen niet hoopvol. Dus ik maak me absoluut zorgen over hoe wij met deze aardkloot omgaan en zie het als mijn verdomde plicht om mijn verantwoordelijkheid te blijven opnemen. Er zijn de bosbranden en overstromingen, maar als je een beetje in je tuin rondkijkt, zie je daar ook de verschraling. Iedere dag worden wij met onze neus in ons eigen vuil gedrukt. Maar of we daar nu zindelijk van gaan worden, dat is maar zeer de vraag, zo begint Kasper Kind zijn verhaal.’

Toch is er ook plaats voor humor.

‘De figuren waar ik altijd het meeste van hield in het theater, maar ook in mijn meest gekoesterde momenten van In de Gloria, zijn allemaal mensen die wanhopig proberen grip te krijgen op de dingen. De wanhoop van een figuur die aan de deur van zijn slachtoffer in één minuut wil uitleggen wat zijn motieven zijn, vind ik heel geestig. Zijn redeneringen, zijn paniek en zijn twijfels laten een mens van vlees en bloed zien. Iemand die zijn kinderlijkheid nooit heeft achtergelaten. Hij is een speler, zoals wij allemaal.’

DO – 14 NOV – 20.30
Overal zit mens. Een moordfantasie
Tom Van Dyck
Vilvoorde, CC Het Bolwerk, 02 255 46 90 (en later dit seizoen in CC de Factorij, GC de Kam, GC de Zandloper, GC Felix Sohie & CC De Meent)