Tine Hens is auteur van boeken als Het klein verzet – over alternatieven voor ons kapitalistisch economisch systeem – en recent De wereld die we delen – over de positie van de mens als dier onder de andere dieren. Als journaliste voor de weekbladen Knack en MO* schrijft Hens hoofdzakelijk over de wereldwijde klimaats- en biodiversiteitscrises. In haar buitengewoon goed gedocumenteerde boek Het is allemaal de schuld van de Chinezen! becommentarieert, nuanceert en ontkracht Hens tien stellingen die klimaatrelativisten regelmatig gebruiken om het licht van de zon te ontkennen.

In de inleiding schrijf je over de concrete aanleiding voor jouw boek: de stortvloed aan giftige, bedreigende en vrouwonvriendelijke reacties die je online kreeg na een gesprek over de omgang met klimaatontkenners in het tv-programma De Afspraak in januari 2019.

‘Dat was één aanleiding. Het thema werkt zo polariserend dat je er sterke reacties op krijgt. De andere aanleiding was het boek Het klein verzet dat ik eerder had geschreven en dat onrechtstreeks ook al te maken had met klimaat en biodiversiteit. Wanneer ik lezingen geef, krijg ik vaak vragen over het klimaat, waar ik soms zelf niet meteen een antwoord op heb. Het zijn dezelfde vragen en dooddoeners die steeds terugkomen. Over de overbevolking en de rol van China bijvoorbeeld. Toen we met uitgeverij EPO naar een goede invalshoek voor een boek over klimaat zochten, dacht ik dus aan mijn mapje met de vragen die altijd terugkomen en dus duidelijk leven bij de mensen. Daarop heb ik dan wetenschappers opgezocht die mij hebben uitgelegd wat er allemaal van die dooddoeners klopt en vooral wat niet klopt.’

Het boek gaat in op veel aspecten van het klimaat. Welke ontmoeting heeft jou het meest verrast?

‘Het gesprek met Patrick Deboosere, professor demografie aan de VUB, was heel verhelderend. De dooddoener dat er gewoon te veel mensen zijn op deze planeet lijkt bijna logisch, maar Deboosere toont aan dat de piek van de bevolkingstoename bijna is bereikt, en bewijst met cijfers dat niet zozeer overbevolking maar wel de overconsumptie het probleem is. Heel emotioneel waren ook de ontmoetingen met de glaciologen, wetenschappers die aan de hand van ijs ons klimatologisch verleden bestuderen. Zij zien hun studieobject letterlijk voor hun ogen wegsmelten. Jaar na jaar beschrijven zij in hun rapporten de toestand die steeds maar verslechterd, terwijl we dankzij hen perfect weten wat we zouden moeten doen om de klimaatverandering aan te pakken. Wetenschappers kunnen vaak snel cruciale nuances maken. Zo wordt er nogal makkelijk gesproken over het capteren en onder de grond stoppen van CO₂, iets wat we waarschijnlijk ook zullen moeten doen. Een wetenschapper kan met een snelle schets de enorme volumes waarover we spreken aangeven en daarmee zeggen wat een gigantische klus dat zal zijn.’

Wat zeg je om de dooddoener te ontkrachten dat de klimaatopwarming de schuld van de Chinezen zou zijn?

‘China staat de voorbije jaren op één als je de uitstoot per land bekijkt. Maar die cijfers per land zijn maar een manier om je boekhouding te maken, en waarschijnlijk niet de meest zinvolle. Als je de uitstoot afzet tegen het aantal inwoners van een land dan daalt China in de ranglijst en komen de VS op één. En hoewel je de gemiddelde uitstoot per Amerikaan kan berekenen, bestaat Amerika natuurlijk niet uit allemaal gemiddelde Amerikanen. Als je ook daar naar kijkt, dan zie je dat wereldwijd de 10% rijkste inwoners verantwoordelijk is voor 50% van de CO₂-uitstoot. Het draait dus wel degelijk om een bepaald consumptiepatroon van meerdere huizen, meerdere auto’s, jachten en vliegreizen. Een ander aspect dat je in rekening moet brengen als het over China gaat, is natuurlijk dat zij heel veel consumptiegoederen produceren voor ons, terwijl de CO₂-uitstoot daarvan in hun boekhouding komt, niet in de onze. Een derde aspect is de historische uitstoot. CO₂ blijft lang in de atmosfeer hangen, en België is na Engeland het tweede land dat is begonnen met uitstoten. China kwam pas veel later.’

Jouw boek verscheen twee jaar geleden. Moet je intussen al dingen aanpassen?

‘Als er niet snel iets drastisch verandert, bestaat de kans dat we de grens van 1,5°C opwarming sneller zullen overschrijden dan ingeschat. Ik heb het boek geschreven op een moment dat er bij wetenschappers nog meer hoop bestond dat we slim genoeg zouden zijn om het niet zo ver te laten komen. Als ik nu met wetenschappers praat, hoor ik veel meer twijfel. De realiteit van de klimaatverandering is ons aan het inhalen. In het boek haal ik vooral buitenlandse voorbeelden van klimaatrampen aan, terwijl er ondertussen met de overstromingen en de toenemende hittegolven ook genoeg binnenlandse voorbeelden zijn.’

Enerzijds zijn er mensen die iets willen doen aan de klimaatverandering. Anderzijds zijn er mensen die kwaad worden op deze mensen. Heb je een idee waar deze woede vandaan komt?

‘Ik benadruk heel erg de sociale onrechtvaardigheid die de klimaatverandering met zich meebrengt. Vanuit het beleid wordt daar te weinig naar gekeken. Zoals veel beleid is klimaatbeleid sterk op de middenklasse gericht, terwijl je ook veel mensen hebt die bijvoorbeeld gewoon geen zonnepanelen kunnen leggen. Terwijl sociaal kwetsbare mensen ook nog eens op de plekken met de grootste vervuiling wonen, of werken in sectoren waar nog niet eens een toekomstplan voor bestaat. We zijn zo aan het treuzelen om maatregelen te nemen dat we op een bepaald moment tot maatregelen gedwongen zullen worden, en dat is nooit goed, want dan krijg je veel weerstand. Terwijl er zoveel valt te winnen met een goed klimaatbeleid. Als we onze tijd goed gebruikt hadden, dan waren we er nu helemaal anders aan toe. Aan de andere kant komen al de dooddoeners die ik in mijn boek behandel niet uit de lucht vallen. Er is ondertussen voldoende onderzoek gedaan naar de leugens die oliebedrijven actief hebben verspreid, vooral sinds de jaren 1990. Nog steeds geven ze miljoenen dollars per jaar uit om klimaattwijfel te zaaien. Zo lang gewone mensen tegen elkaar worden opgezet, blijven zij buiten schot. Terwijl zij het grootste verschil kunnen maken.’

DO – 30 MAA – 20.00
Het is allemaal de schuld van de Chinezen
Tine Hens
Sint-Pieters-Leeuw, Landhuis de Viron, 02 371 22 62