De sociale media voeden ons dagelijks met tegenstellingen. Die leveren meer clicks op, maar maken ons in deze complexe tijden ook onrustiger. Met Rumi Passion injecteert regisseur Filip Standaert tegengif. ‘Centraal staat een islamcultuur die in het westen vaak wordt benaderd in wij-zijtermen, maar evenzeer streeft naar verbinding.’ Jalal ad-Din Muhammad Rumi (1207-1273), kortweg Rumi, vertelt ons een universeel verhaal waarin diepmenselijke emoties als liefde, jaloezie, verdriet en uiteindelijk ook verlossing hun weg zoeken. Via muziek, poëzie en dans wordt zijn vriendschap met Sjems van Tabriz genuanceerd geëvoceerd.

‘Iedereen kan er zijn eigen waarheid uithalen. Ik was vooral onder de indruk van zijn boodschap dat liefde niet discrimineert’, zegt Osama Abdulrasol, die de muziek componeerde. ‘Dat liefde geen religie kent, was voor mij de trigger om me te verdiepen in Rumi’s levenswandel.’

Moreel kompas Wat maakt Rumi, waarvan we op 17 december de 750e sterfdag herdenken, vandaag nog zo populair? Daarvoor moeten we terug naar enkele scharniermomenten in zijn leven. Abdulrasol: ‘Hij was met zijn vader, een islamgeestelijke, weggevlucht uit Balch (in het huidige Afghanistan). Op de loop voor de Mongoolse agressie onder Dzjengis Khan belandden ze in het Turkse Konya, waar hij snel de priesterrol moest overnemen van zijn vader, die hij op 37-jarige leeftijd verloor. Dat is jong, maar hij was zo welbespraakt dat de geloofsgemeenschap meteen aan zijn lippen hing… tot hij de verlichte derwisj Sjems ontmoette. Die vertelde hem in sjofele, kapotte kleren dat God niet discrimineert. Plots werd hij geconfronteerd met een open minded persoon die out of the box dacht. Dat zette zijn leven op zijn kop. Geïntrigeerd door de diepzinnige gesprekken met zijn nieuwe vriend begon hij zijn speeches voor de gelovigen te verwaarlozen. Zijn volgelingen, jaloers op zijn intieme vriendschap met Sjems, schoten in actie en Sjems verdween. Volgens sommigen werd hij vermoord.’

Rumi begon, kapot van verdriet, liefdespoëzie te schrijven. ‘Iets wat hij daarvoor nooit had gedaan. Hij zou dik tien jaar naar Sjems zoeken, maar vond hem niet tot hij aan de gemeenschap verklaarde dat hij hem toch had gevonden… in zichzelf.’

Om die boodschap met meer empathie te kunnen vertolken, haalden Abdulrasol en Standaert er muzikanten, een danseres en een actrice bij. Vooral de bijdrage van de GentsIraanse percussioniste en zangeres Farnoosh Khodadadeh bleek cruciaal. ‘Als kind vertelde haar familie haar al over Rumi. Haar moreel kompas is gebaseerd op zijn levenswijsheden. Ook Işıl Bıçakçı, een choreografe en danseres uit Istanbul die in Gent woont, leeft volgens zijn adviezen. Aan hen konden we veel beter vragen om uit te drukken in gedichten en beweging wat een stroom van liefde betekent.’

Rituelen

De gelaagde scenografie van Rumi Passion plaatst de bewegingen van ronddraaiende derwisjen centraal. ‘Na de dood van Rumi institutionaliseerde het Ottomaanse Rijk de dans in een vaste vorm, maar wij wilden teruggaan naar de antieke vorm en gaven onze danseres de opdracht om op een vrijere manier rond te tollen’, zegt Abdulrasol. Concreet werken de performers met een lange witte rok, waarin silhouetten worden geprojecteerd en die opgehangen aan het plafond tot de hemel lijkt te reiken. ‘We hadden iets nodig dat je doet afvragen: Is er iets, een God of een licht, daarboven?’ legt Standaert uit. Het gordijn helpt een mystieke sfeer creëren.

‘Ik ben katholiek opgevoed, en alhoewel ik het instituut kerk achter me heb gelaten, zijn het belang van naastenliefde en de hang naar rituelen blijven hangen. Durven praten over liefde en over geloof in de betekenis van iets samen opbouwen, is de essentie van deze voorstelling, en dat zonder vast te zitten in een geloofskader, want anders zouden we missionarissen zijn.’

Voor Abdulrasol, die in 1997 als politiek vluchteling vanuit Irak naar België kwam, resoneert het verhaal van Rumi ook op persoonlijk vlak. Zijn oudere broer, die onder Saddam Hoessein tien jaar in de cel doorbracht om politieke redenen, overleed vorig jaar. ‘Met hem kon ik zowel lachen als filosoferen, maar toen hij vrijkwam, was hij in de ogen van veel mensen een crimineel. Dat beïnvloedde mij en waarschijnlijk is veel muziek die ik voor de voorstelling schreef ook een eerbetoon aan hem.’

Dat cultuurprogrammatoren Rumi Passion aangrijpen om een diverser publiek over de vloer te krijgen, beschouwen de makers als een dankbaar surplus. ‘Op privéfeesten is er in de moslimwereld altijd veel muziek te horen, maar er bestaat geen traditie om een ticket te kopen en in een zaal naar muziektheater te komen luisteren. Misschien kan een icoon uit hun cultuur daar verandering in brengen?’ 

ZA – 4 NOV – 20.30
Rumi Passion
Osama Abdulrasol Ensemble
Vilvoorde, CC Het Bolwerk, 02 255 46 90