Een slecht geïsoleerde woning met enkele beglazing, een lekkend dak, verouderde verwarmingselementen en elektriciteitsleidingen. Het zijn de meest voorkomende woonproblemen bij eigenaars met de laagste inkomens. ‘Er bestaan premies om die woningen energiezuiniger te maken en de woonkwaliteit te verhogen, maar ze bereiken de doelgroep niet,’ stellen Fien Van den Abeele en Gert Poulman van de dienst Wonen van de provincie Vlaams-Brabant. ‘Het grootste knelpunt is dat je eerst de renovatiewerken moet uitvoeren en meestal pas twee jaar later de premie ontvangt. Eigenaars met een beperkt inkomen kunnen die bedragen niet voorfinancieren en vallen uit de boot.’

Subsidie en begeleiding

In Vlaams-Brabant werkte de provincie een alternatieve financiering uit waarbij de eigenaars een subsidieretentie van 30.000 euro krijgen om de renovatie te financieren. Die subsidie houdt in dat men dat bedrag pas moet terugbetalen wanneer het gerenoveerde huis van eigenaar verandert (bij verkoop, schenking of overlijden). ‘Dat model is geïnspireerd op het project DampoortKnapTop in de Gentse wijk Dampoort op initiatief van het OCMW en de vzw SAAMO Gent. Uit het pilootproject leren we dat de begeleiding van de doelgroep cruciaal is. Op het niveau van de provincie Vlaams-Brabant met zijn vijfenzestig gemeenten voorzien we naast de subsidie ook in middelen voor renovatiebegeleiding. Bij de start wint de renovatiebegeleider het duurzaamheidsadvies in van het provinciaal steunpunt Duurzaam Bouwen. Samen maken ze een renovatieplan op waarbij ze achtereenvolgens focussen op de veiligheidsrisico’s in de woning, de woningkwaliteit en de energiebesparing. Onze begeleiders zoeken mee naar geschikte aannemers en zien toe op de offerte en de correcte prijs’, verduidelijken Van den Abeele en Poulman.

Over hoeveel gaat het?

‘De projecten met subsidieretentie werden in 2017 opgestart in Halle en Tienen. Dat ging over tien dossiers in Tienen en vier in Halle. In 2018 kwamen er zeven gemeenten bij, goed voor 65 woningen. Op de provinciale oproep aan de OCMW’s in 2019 schreven zich 24 OCMW’s in voor in totaal 160 woningrenovaties. Dit jaar hebben twintig gemeenten op onze nieuwe oproep voor een subsidieretentie gereageerd. Binnen ons budget kunnen we nog honderd nieuwe dossiers erbij nemen. Ons doel is om tegen 2025 ruim vierhonderd woningen met provinciale middelen te hebben gerenoveerd. Met 30.000 euro kun je niet alle woonproblemen aanpakken. In overleg met de bewoners bepalen de begeleiders welke prioritaire werken er aangepakt kunnen worden. Daarnaast gaan ze op zoek naar aanvullende middelen, zoals gemeentelijke subsidies en premies van het Vlaams Gewest. Wat neerkomt op een potentiële extra investering van ruim 10.000 euro. In sommige gevallen betaalt het OCMW een voorschot en recupereert dit nadien met de toegekende premie.’

Vlaams Noodkoopfonds

‘De Vlaamse overheid creëert met het Vlaams Noodkoopfonds bijkomende middelen voor dit soort renovaties. Dertien van de achttien gemeenten die intekenden op de eerste oproep van 2020 kwamen uit Vlaams-Brabant dankzij de ondesteuning van onze dienst wonen. Met dit fonds krijgt de eigenaar een renteloze lening van 25.000 euro voor de uitvoering van energiebesparende maatregelen. De rechthebbenden moeten het bedrag pas na twintig jaar terugbetalen. Bij de uitvoering van die Vlaamse renovatiedossiers stelt de provincie ook haar expertise en renovatiebegeleiders ter beschikking. Zo bundelen we de krachten. In de nieuwe call van 12 september 2022 voor de inschrijving op het Noodkoopfonds trekt de Vlaamse overheid het bedrag per dossier op tot 50.000 euro voor een totaal bedrag van bijna 37 miljoen euro. De provincie moedigt de OCMW’s aan om ook in te tekenen op de nieuwe oproep van het Vlaamse Noodkoopfonds.

www.vlaamsbrabant.be/wonen

Een goed voorbeeld uit de wijk Broek

Minstens één vijfde van de tweehonderdtwintig woningen in de oude arbeiderswijk Broek in Vilvoorde is gerenoveerd dankzij de financiële steun van de stad, de provincie en het Vlaams Gewest, én de inzet van de renovatiebegeleiders.

‘Voor de gezinnen die in renovatie hebben geïnvesteerd, komt de energiecrisis minder hard aan. De gevelrenovatie, de isolatie van het dak, het buitenschrijnwerk en andere energiebesparende investeringen hebben geloond’, zeggen Pauline Verbeure, opbouwwerkster van SAAMO Vlaams-Brabant en Tine Paredis (CD&V), schepen in Vilvoorde bevoegd voor wonen en duurzaamheid.

Renovatie maakt het verschil

De ervaring van Shefqet en Shkurte Berisha met hun vier kinderen is illustratief. ‘Elf jaar geleden kochten we een woning in de wijk Broek (zie foto). Als het waaide gierde de wind door deuren en ramen. Regen sijpelde binnen. De woning voelde altijd klam en kil aan’, vertellen Shkurte en haar zoon Granit. ‘De renovatie maakt een enorm verschil. Als het buiten wat kouder is, hoeft de verwarming zelfs niet aan. De ramen en de voordeur zijn vervangen. De voorgevel is gerenoveerd. Het plat dak boven de keuken is geïsoleerd. De keuken en de badkamer zijn vernieuwd. Zonder de financiële steun van de stad Vilvoorde, de subsidie van de provincie en premies van Vlaanderen was dit onbetaalbaar.’

Het was een moeilijke beslissing, vervolgt Shkurte geëmotioneerd. ‘Ik ging naar de infovergaderingen in de buurt, maar ik begreep het systeem van de provinciale subsidies niet. Ik was bang dat we bij overlijden ons huis zouden verliezen. Tijdens de verschillende gesprekken hebben opbouwwerkers mij heldere uitleg gegeven. Nu ben ik bijzonder blij dat ons huis is opgeknapt.'

Begeleiding is sleutel tot succes

Volgens schepen Paredis zijn de sociale en de technische begeleiding de sleutel tot het succes van de bouwblokrenovatie in de oude arbeiderswijk. ‘Mensen zijn aanvankelijk terughoudend. De meeste bewoners kennen hun weg niet in de administratie of begrijpen de officiële formulieren niet.’ Opbouwwerkster Verbeure ging van deur tot deur om de bewoners te informeren, soms meerdere keren. ‘De directe, persoonlijke contacten gaf mensen het nodige vertrouwen om samen met ons de aanvraag in te dienen. We gaan altijd uit van hun woonnoden en financiële draagkracht en bepalen met hen welke renovatiesteun het beste uitkomt. Bij de opmaak van het renovatieplan en bij de uitvoering van de werken kunnen we rekenen op de technische renovatiebegeleider van de provincie en 3WPlus.’

‘De stad subsidieert 75% van de factuur van de gevelrenovatie, met een maximum van 7.500 euro. De isolatie en de verfraaiing van de gevels stralen positief af op de buurt. De stad tekent daarnaast in op de oproepen van de subsidieretentie van de provincie en het Vlaams Noodkoopfonds. Bij de nieuwste oproep wordt het bedrag voor de uitgestelde renteloze lening voor de noodkopers opgetrokken tot 50.000 euro. Op basis van de positieve ervaringen in Broek is het renovatieprogramma uitgebreid naar het Duchéhof en het Slachthuisplein, ook hier met de sociale en technische begeleiding van onze partners’, besluit de schepen.