De problemen met het tekort aan plaatsen en de taalachterstand in de scholen in de Rand stoppen niet aan de gewestgrens. De Vlaamse Regering moet een integrale oplossing uitwerken voor de Nederlandstalige scholen in Brussel en in de Vlaamse Rand samen. Dat is een van de aanbevelingen van de Task Force Onderwijs Vlaamse Rand* die zich, op vraag van de Vlaamse Regering, boog over de noden van het onderwijs zoals het tekort aan plaatsen, de taalachterstand en het welbevinden, en de aanpak ervan. De leden kwamen in 2015 en 2016 enkele keren samen om de problemen te bespreken.

In hun eindrapport leggen ze de vinger op de wonde. Het capaciteitsprobleem is nijpend. De scholen die het moeten stellen met containerklasjes en leerlingen moeten weigeren omdat er gewoon geen plaats meer is, zijn niet op twee handen te tellen. Bovendien kent de Vlaamse Rand een bevolkingsgroei die hoger is dan het Vlaamse gemiddelde. Tussen 2000 en 2060 komen er in de leeftijdscategorie tot 18 jaar bijna 13.000 jongeren bij. In Brussel is de groei zelfs nog groter, waardoor er meer leerlingen vanuit Brussel naar de scholen in de Rand zullen pendelen.

CAPACITEITSMONITOR

Om de nood correct te kunnen voorspellen, liet de Vlaamse Regering een studie uitvoeren: de capaciteitsmonitor 2015. Die geeft aan dat er voor het Nederlandstalige basisonderwijs in de Vlaamse Rand een groei te verwachten is van 45.602 leerlingen in 2015-16 tot 46.559 leerlingen in 2020-21 (+ 956 leerlingen).

‘Tussen dit en vijf jaar staan de secundaire scholen in Vilvoorde, Zaventem en Grimbergen voor een gigantisch probleem qua plaatsen. Er moet dringend geïnvesteerd worden.’

De grootste groei doet zich voor in Vilvoorde (+ 249), Grimbergen (+ 236), Sint-Pieters-Leeuw (+ 211) en Zaventem (+ 126). Wat het Nederlandstalige gewoon secundair onderwijs in de Vlaamse Rand betreft, zien we een groei van 22.080 leerlingen in 2015-16 tot 23.765 leerlingen in 2020-21 (+ 1.604 leerlingen). Het gaat dan vooral om Halle (+ 359), Zaventem (+ 316), Vilvoorde (+ 296), en Dilbeek (+ 116).

DRUK VANUIT BRUSSEL

De Vlaamse Regering investeerde de afgelopen jaren in extra capaciteit. Zo werd er in de begroting van 2015 36 miljoen euro aan extra middelen uitgetrokken. Daarvan werd 6,75 miljoen euro geïnvesteerd in de Vlaamse Rand en 7 miljoen euro in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Maar is dat genoeg?

‘De Task Force stelt voor dat de Vlaamse Regering de capaciteitsnoden van de Vlaamse Rand integraal bekijkt, dus samen met de noden van de Nederlandstalige scholen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest’, zegt Jeroen Backs, voorzitter van de Task Force Onderwijs Vlaamse Rand. Anders blijft de school pendel vanuit Brussel de druk op de Rand opvoeren.

Die druk is vandaag al groot, ervaart algemeen directeur Kurt Meeus van scholengroep Scoop. Deze scholengroep vertegenwoordigt 19 GO!-scholen in de Rand, van Grimbergen tot Hoeilaart. ‘De basisschool in Koningslo – Vilvoorde – ligt op slechts enkele straten van Neder-Over-Heembeek’, schetst de directeur. ‘Ouders die hun kinderen in Neder-Over-Heem-beek in de basisschool willen inschrijven, moeten een taaltest afleggen. In Vilvoorde hoeft dat niet. Dus wie die test niet ziet zitten, gaat enkele straten verder om zijn of haar kind in te schrijven. Op deze manier duwt Brussel kinderen die thuis geen Nederlands praten naar de Rand.’

11,2 MILJOEN EURO VOOR MEER PLAATS

Jeroen Backs: ‘Daarnaast vraagt de Task Force aan de Vlaamse Regering om te blijven investeren om zo de aankomende capaciteitsnoden in de Vlaamse Rand weg te werken. Op korte termijn vraagt ze om met een oplossing te komen voor het capaciteitsprobleem in het secundair onderwijs.’

Want na het basisonderwijs, is nu stilaan het secundair onderwijs aan de beurt. ‘Het probleem schuift op’, zegt directeur Meeus van scholengroep Scoop. ‘De kinderen die nu in het basisonderwijs zitten, worden groter. Tussen dit en vijf jaar staan de secundaire scholen in Vilvoorde, Zaventem en Grimbergen voor een gigantisch probleem qua plaatsen. Er moet dringend geïnvesteerd worden.’

Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits (CD&V) zegt dat de regering inspeelt op de vraag naar extra centen om te investeren in capaciteit. ‘In de periode 2016-2018 ontvangen de gemeenten uit de Vlaamse Rand samen 11,2 miljoen euro van de 150 miljoen euro aan capaciteitsmiddelen’, aldus de minister. Dat bedrag wordt verdeeld over Sint-Pieters-Leeuw (3,2 miljoen euro), Grimbergen (3,2 miljoen euro), Meise (1,8 miljoen euro), Halle (1 miljoen euro), Wemmel (1 miljoen euro) en Machelen (1 miljoen euro).

Minister Crevits: ‘Taalverwerving Nederlands moet naar een hoger niveau worden getild.’

‘Er gaat ook 30 miljoen euro naar de Nederlandstalige basisscholen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest’, zegt Crevits. ‘Dat helpt ook de druk op de basisscholen in de Vlaamse Rand te verlichten. In 2018 laten we een nieuwe capaciteitsmonitor maken. Op basis daarvan kunnen we ook na 2018 onderbouwde beslissingen nemen. Als de verwachte capaciteitsdruk in het onderwijs in de Vlaamse Rand zich doorzet, krijgt de regio prioriteit.’

TAALACHTERSTAND

De taalachterstand dan. Het aandeel anderstaligen en meertaligen neemt systematisch toe in de basisscholen en het secundair onderwijs. Ook de taalachterstand neemt daardoor toe, vooral in gezinnen in armoede en met een beperkter sociaal en cultureel kapitaal. De Task Force pleit voor meer ondersteuning van de leerkrachten. Zo stelt ze voor om de taal als wegingscoëfficient in te voeren voor de nascholingsmiddelen.

Met andere woorden, hoe meer leerlingen thuis geen Nederlands spreken, hoe meer middelen een school krijgt voor de nascholing van haar leerkrachten. ‘En de expertise die door de Nederlandstalige scholen in Brussel werd opgebouwd, kan nuttig ingezet worden in de Rand’, meent Task Force-voorzitter Jeroen Backs. ‘Zo werkt het Ondersteuningscentrum Brussel (OCB) met taalcoaches en werkte ze nascholingsinitiatieven uit die inspirerend kunnen zijn.’

Minister Crevits verwijst naar de conceptnota Lerarenopleiding versterken, die in maart 2016 werd goedgekeurd door de Vlaamse Regering. ‘Taalverwerving Nederlands moet naar een hoger niveau worden getild. We zullen bij de besprekingen over het professionaliseringsbeleid van leerkrachten nagaan welke beschikbare middelen er zijn. Om de expertise van het Onderwijscentrum Brussel in te zetten in de Rand, kijken we vooral naar de pedagogische begeleidingsdiensten.’ Ieder schoolnet – zoals het Katholieke Onderwijs, het GO!-onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap en de Onderwijskoepel van Steden en Gemeenten – heeft haar eigen pedagogische begeleidingsdienst.

BRUSSEL KRIJGT MEER DAN DE RAND

‘De minister heeft een punt als ze kijkt naar de pedagogische begeleidingsdiensten om expertise te delen’, zegt directeur Meeus van scholengroep Scoop. ‘Binnen het gemeenschapsonderwijs werken we projecten uit samen met scholen uit Brussel, maar toch krijgen de Brusselse Nederlandstalige scholen meer ondersteuning. Het OCB en de Vlaamse Gemeenschapscommissie heeft meer geld ter beschikking in de hoofdstad en dus meer leerkrachturen. Ook de Centra voor Leerlingenbegeleiding krijgen gemiddeld per school meer uren ter beschikking in Brussel dan in de Rand.'

'Daar zit het verschil. Als de burgemeester van Vilvoorde zegt dat zijn stad op een centimeter van Brussel ligt, alle problemen van de grootstad heeft, maar niet de omkadering, dan geldt dat ook voor het onderwijs.’ Om de grootstedelijke problemen in de Rand het hoofd te bieden, komt er extra geld. ‘Drie miljoen euro subsidies voor die gemeenten die af te rekenen hebben met een grootstedelijke problematiek’, aldus de minister. Nu het onderwijs nog.
 

*  In de Task Force Onderwijs Vlaamse Rand zetelen experts uit het beleid en de praktijk, zoals de betrokken gemeen-ten en schoolbesturen, de provincie, vzw ‘de Rand’, pedagogische begeleidingsdiensten, het agentschap Inte-gratie en Inburgering, het agentschap Binnenlands Bestuur, het agentschap voor Infrastructuur in het Onderwijs (Agion).