Het begon allemaal bij mijn journalistieke werk voor Knack’, zegt Peuteman wanneer ze uitlegt hoe ze zich in dit onderwerp heeft verdiept. ‘Jarenlang interviewde ik politici, bedrijfsleiders en opiniemakers die al wat ouder waren. In de nagesprekken vertelden ze mij vaak over hun dagelijks leven, waaruit ik besloot dat de manier waarop wij met ouderen omgaan niet klopt. Ik ben dat verder gaan onderzoeken door te schrijven over onderwerpen die hen aanbelangen en hen daarbij stelselmatig te bevragen. Almaar meer ouderen namen zelf contact op om hun verhaal te vertellen of advies te vragen. Ondertussen kan ik er bijna elke avond een lezing over geven. Sommige vervelende dingen aan het ouder worden kunnen we niet wegnemen - zoals lichamelijk achteruit gaan of het overlijden van geliefden - maar op een heel aantal andere vlakken kunnen we er wel voor zorgen dat mensen tot op het einde zelf de touwtjes in handen blijven houden en de persoon kunnen blijven die ze altijd waren.

De vergeten groep

Peuteman schreef de boeken Grijsgedraaid, waarom we bang moeten zijn om oud te worden en Verplant, waarom het heerlijk wonen kan zijn in het woonzorgcentrum. Ze geeft lezingen en workshops over de manier waarop we met ouderen omgaan, ook voor verpleegkundigen en andere gezondheidswerkers. In het najaar van 2022 ging de documentaire Rebels in première, die ze samen met Brecht Vanhoenacker voor cultuurhuis Victoria Deluxe maakte over het kleine verzet van 75-plussers.

Gelukkig merkt ze dat er al een en ander begint te veranderen. ‘Toen ik Grijsgedraaid schreef, vond men het bijna exotisch dat ik me met de rechten van ouderen bezighield. Door corona is de blik wat meer op ouderen gericht, maar zelfs initiatieven die ouderen een stem willen geven, zijn soms nogal betuttelend. Vaak gaat het over ouderen in zorgcentra, terwijl slechts 10% van de tachtigplussers daar woont en we op veel domeinen een heleboel andere dingen moeten aanpakken.’

Ouderen zijn een diverse groep die verlangt naar meer mogelijkheden op het vlak van inspraak, vertegenwoordiging, werk, financiën, mobiliteit, digitalisering, huisvesting. Zelf hebben zij ook veel aan de samenleving te bieden.

Peuteman merkt op dat ouderen politiek ondervertegenwoordigd zijn, dat ze zelden op debatten worden uitgenodigd, en dat ze zich soms zélf onzichtbaar maken omdat ze denken dat die rol in de marge van hen wordt verwacht. Terwijl ze een enorm kapitaal aan kennis en vaardigheden vertegenwoordigen.

Peuteman: ‘Wat opvalt, is de enorme drang die veel ouderen hebben om hun kennis in te zetten, weliswaar op hun tempo en hun manier. Maar zelfs in het vrijwilligerswerk zien we discriminatie. Vlak na hun pensioen worden mensen met open armen ontvangen, maar eens de 70 of 75 voorbij is dat meestal gedaan. Neem bijvoorbeeld de conversatietafels en de taalcafés Nederlands waarvoor veel vrijwilligers nodig zijn. Iemand wilde dat doen, maar kon zich niet verplaatsen naar het dienstencentrum van haar dorp. Ik heb dan gebeld om te vragen of de taalcursisten niet naar haar thuis konden komen. Aan die mogelijkheid had de organisatie niet  gedacht.’

De drang om zich te laten horen

Worden de belangen van de ouderen dan niet goed behartigd? ‘Er zijn genoeg verenigingen, zoals de Seniorenraad of Okra, zoals er ook genoeg onderzoek is naar het leven van oudere mensen, maar er gebeurt te weinig mee. Belangen moeten ook vertaald worden naar een beter beleid en een andere mentaliteit. Maar de media - en ook de politiek - zijn in de eerste plaats op verjonging en frisse gezichten gericht. In onze parlementen zitten amper 65-plussers. Het pleidooi voor een Ouderenrechtencommissaris op Vlaams niveau is niet ideaal omdat ook heel wat bevoegdheden federaal zijn, maar als zo’n commissariaat van de ouderen zelf zou uitgaan, zou het wel het beleid kunnen toetsen en adviseren.’

DI – 21 NOV – 14.00
Rebels. Documentaire
Tervuren, CC De Warandepoort, 02 766 53 47

VR – 24 NOV – 14.00
Rebels. Ann Peuteman
Asse, Oud Gasthuis, 02 456 01 60