Nieuw leven voor
huis van Teirlinck
Een ontmoetingsplek voor schrijvers, artiesten, lezers en wandelaars met een waaier aan activiteiten’, klinkt het bij initiatiefnemers Hugo De Greef en Sigrid Bousset.
Wat voorafging
‘Ik heb het voorrecht een dak te bewonen dat op de hoogste Beerselse kim het dal overblikt. Ik doe mijn dagelijkse wandeling langs de goddank nog woeste oevers. De Zenne spreekt me telkens aan met dezelfde kracht als ze Bruegel heeft aangesproken’, schreef Herman Teirlinck ooit over zijn huis met schrijversterras en romantische tuin op de Uwenberg in Beersel. Teirlinck woonde er van 1936 tot aan zijn dood in 1967. Zijn vriend en bekende art-nouveau-architect Henry Van de Velde zou Teirlinck hebben geadviseerd bij het ontwerp van de woning en de inrichting.
In 1979 kocht de gemeente Beersel het huis. Beeldend kunstenaar Kris Van Hemelrijck kreeg de opdracht om er een museum in te richten. ‘Een deel van het huis werd gewijd aan het werk en leven van Teirlinck’, vertelt Van Hemelrijck. ‘Om het project leefbaar te houden, stelde ik aan het gemeentebestuur voor om er ook een exporuimte van te maken. Zo kon ik onder meer werken van James Ensor en Rik Wouters naar Beersel halen.’
In 2014 werden het huis van Herman Teirlinck en de tuin beschermd. In 2017 besliste de gemeente Beersel plots om het te verkopen. ‘Dat kwam als een onaangename verrassing’, zegt Van Hemelrijck, die een paar jaar eerder met pensioen ging. ‘Ik hield mijn hart vast voor de onzekere toekomst die de site tegemoet ging.’ Die vrees bleek gelukkig onterecht.
Hugo De Greef uit Vlezenbeek, oud-directeur van het Brusselse Kaaitheater, wist de WestVlaamse ondernemer en cultuurliefhebber Gino Coorevits te overtuigen om het huis te kopen. Coorevits gaf de woning voor 35 jaar in erfpacht aan de nieuwe vzw het Huis van Herman Teirlinck. ‘In november 2017 kregen we de sleutels van het huis en konden we beginnen met de realisatie van onze droom’, zegt cultureel manager Sigrid Bousset. Bousset, oud-directeur van het internationale literatuurhuis Passa Porta, groeide op in Beersel. Samen met Hugo De Greef is ze de drijvende kracht achter het nieuwe project rond het Huis van Herman Teirlinck.
De restauratie
‘Van bij de start was het onze ambitie om het huis grondig te restaureren’, vertelt Bousset. ‘Dat was alleen mogelijk als we het statuut van open erfgoed kregen en de bijbehorende erfgoedpremie. Die werden toegekend in 2019. Dankzij een extra investering van eigenaar Coorevits, kregen we het nodige geld voor de restauratie bij mekaar.’ Amper twee jaar na de aankoop van het huis konden de werken beginnen. De volledige binnen- en buitenkant werden opgeknapt in lijn met de originele plannen. ‘Vloeren, ramen, deuren, alles is gerestaureerd’, vertelt De Greef. ‘De gevel, tot voor kort in het babyroze, is opnieuw wit, de oorspronkelijke kleur. Het herstel en de heraanleg van de tuin met daarin het prachtige schrijversterras is in handen van Natuurpunt.’
De volledige restauratie van het huis, die in totaal 365.000 euro kostte, is intussen achter de rug. ‘Om ons culturele programma alle kansen te kunnen geven en onze bezoekers goed te kunnen ontvangen, hebben we beslist om ook een nieuwbouw te realiseren aan het huis, op de plek waar de garage stond, die niet meer origineel was’, vult Bousset aan. ‘Ook die nieuwe publieksruimte is zo goed als klaar. De Vlaamse overheid en de provincie VlaamsBrabant zorgen hoofdzakelijk voor de financiering van de 280.000 euro van de nieuwbouw.’
De plannen
Vanaf 13 november is het publiek welkom in het vernieuwde huis van Herman Teirlinck. ‘We vieren dat met gepaste luister’, zegt De Greef. ‘We hebben een gevarieerd programma uitgewerkt. Acteurs als Jan Decleir en Josse De Pauw lezen hun favoriete verhalen uit de werken van Teirlinck en enkele van zijn tijdgenoten. Hedendaagse auteurs als Jeroen Olyslaegers en Delphine Lecompte brengen nieuwe teksten waarvoor ze zich lieten inspireren door Teirlinck. We tonen een gloednieuwe documentaire film over Teirlinck, in onze opdracht gerealiseerd door Guido De Bruyn, en je kan op ontdekking in de tuin en het huis.
De opening op 13 november geeft meteen ook een voorsmaakje van het culturele programma dat het Huis van Herman Teirlinck de komende jaren wil realiseren. ‘We werken rond drie pijlers’, legt Bousset uit. ‘Het huis blijft een museum over het leven en werk van Herman Teirlinck. Een paar van Teirlincks meubels waaronder zijn bureau, boekenkast en salon, die jarenlang in het Letterenhuis in Antwerpen stonden, worden teruggezet. Je zal hier ook informatie vinden over de streek en de wandelingen en fietstochten in de buurt.’
De tweede pijler in de werking van het Huis van Herman Teirlinck is de residentieplek voor kunstenaars. ‘Schrijvers uit binnen- en buitenland zullen hier een tijdje kunnen komen wonen en werken in de ruime studio die we op de verdieping hebben ingericht. Op die manier willen we kunstenaars de kans geven om, net als Teirlinck zelf, inspiratie op te doen op deze prachtige plek’, vertelt Bousset. Het hele jaar door zullen er ook culturele activiteiten in en rond het huis zijn. ‘Denk maar aan literaire avonden of concerten en expo’s, maar ook culturele activiteiten in de brede zin van het woord’, zegt De Greef.
‘We vinden het belangrijk om de drempel van het huis zo laag mogelijk te houden. Dit moet een plek worden waar mensen mekaar ontmoeten, bij een stukje taart en een kop koffie of een goede geuze. Omdat we het statuut hebben van open erfgoed is het huis minstens vijftig dagen per jaar open voor het publiek, dus kansen genoeg om het te komen ontdekken.’ De vzw wil ook de jonge generatie bij het Huis van Herman Teirlinck betrekken. ‘Dat doen we al van bij de start met het project De Wondere Pluim, een schrijfproject voor kinderen van de lagere school waarvoor we samenwerken met basisscholen uit Beersel, Linkebeek, Drogenbos en Sint-PietersLeeuw. Bedrijven zullen het huis kunnen huren voor bijvoorbeeld vergaderingen of teamdagen in een rustige omgeving.’
De inrichting
Nu de restauratie en de nieuwbouw een feit zijn, moet alleen nog de eigenlijke inrichting van het huis gebeuren. En daar wringt het schoentje nog enigszins. ‘Om al onze plannen te ontvouwen, hebben we nog heel wat materiaal nodig’, zegt De Greef. ‘Verlichting, stoelen, een beeld- en geluidsinstallatie, gordijnen, een ingerichte keuken,… Dat kost een pak geld. Geld dat van giften moet komen. We zijn dus nog op zoek naar gulle schenkers. Sinds kort krijgen we de steun van de Koning Boudewijnstichting, waardoor giften vanaf 40 euro fiscaal aftrekbaar zijn. Wie minstens 250 euro schenkt, krijgt een permanente vermelding in het huis. Zo hopen we nog een mooie som bij elkaar te krijgen om het huis helemaal af te kunnen maken. Als dat lukt, dan is dit verhaal nog mooier geworden dan in onze wildste dromen.’
Wie was Herman Teirlinck?
‘Een leven van Proteus of Twaalf Ambachten en Dertien Overwinningen’, zo omschreef auteur August Vermeylen de carrière van zijn collega Herman Teirlinck. Teirlinck, geboren in 1879 in Sint-Jans-Molenbeek en gestorven in Beersel in 1967, was romanschrijver, dichter, oprichter van literaire tijdschriften, toneelschrijver, beeldend kunstenaar, boekbandontwerper, directeur van een meubelfabriek en raadsheer van drie koningen. ‘Herman Teirlinck was een van de meest veelzijdige culturele figuren uit de vorige eeuw’, zegt Hugo De Greef. ‘Hij inspireerde in zijn tijd tal van schrijvers, dramaturgen en acteurs. En dat doet hij trouwens nog altijd.’ Zijn bekendste romans, Maria Speermalie en Zelfportret of Het Galgemaal, schreef Teirlinck in zijn geliefde huis op de Uwenberg in Beersel. Teirlinck was ook de man die de beruchte Mijolclub in het leven riep. Tot de club behoorde de crème de la crème van de Vlaamse literaire wereld. De Mijolclub was kind aan huis in café De Drie Fonteinen aan de kerk in Beersel, waar Teirlinck en zijn clubleden de geuze rijkelijk lieten vloeien.
