Begin dit jaar kon je om 7 uur terecht op het politiecommissariaat van Grimbergen. Nu is dat vanaf 10 uur. Tijdens weekends en feestdagen sta je voor een gesloten deur. Zo kunnen meer agenten de straat op, waar ze nodig zijn. Het kader van 33 agenten in de interventieploegen raakt al jaren niet opgevuld. Hetzelfde verhaal klinkt in de zone WOKRA (Wezembeek-Oppem en Kraainem). Korpschef Luc Breydels haalt er de personeelscijfers bij. ‘Onze interventiedienst zou 35 mensen moeten tellen, maar dat zijn er maar 26 of 9 te weinig’, vertelt hij. ‘De wijkwerking heeft een tekort aan personeelsleden van 8,33%, onze verkeersafdeling 50%, de recherche 42%, de steun aan de directie 20%.’

Een nationaal probleem

In elke politiezone in de Rand worstelen korpschefs met hun personeelskader. Het gaat om de zones Zaventem, WOKRA, Druivenstreek, Rode, Dilbeek, AMOW, Grimbergen, VIMA, Zennevallei en Voer en Dijle. Maar dat is niet alleen daar het geval, volgens de vakbond VSOA Politie. ‘Het is een nationaal probleem. De voorbije regeringen hebben de afgelopen tien jaar bespaard op de politiewerking’, zegt woordvoerder en ondervoorzitter Vincent Houssin. ‘Hoe? Door veel minder aanwervingen toe te staan dan nodig is. Sommige jaren werden er maar 800 aanwervingen toegelaten terwijl er 1.400 nodig waren. Pas de vorige regering heeft opnieuw het nodige budget vrijgemaakt, maar intussen werden er tekorten opgebouwd.’

Brusselse concurrentie

Toch hebben de korpsen in de Vlaamse Rand hun eigen bekommernissen. De concurrentie met de politiezones in Brussel speelt hen parten. Agenten die in Brussel aan de slag gaan, krijgen hogere premies. Burgemeester Hans Bonte (SP.A) van Vilvoorde klaagt dit probleem al langer aan. ‘Dankzij het systeem van hogere premies verdient een agent over de gewestgrens al snel vier- tot zeshonderd euro per maand meer. Netto. Daarom ijveren de burgemeesters van Halle-Vilvoorde – verenigd in het Toekomstforum – voor een randpremie, een premie voor de agenten in de Rand om de financiële kloof met Brussel te dichten.’

Dan moet de federale overheid over de brug komen, want de federale dotatie voor de politiezones in de Rand is bij de laagste van het land. Volgens de cijfers van de burgemeester legde de overheid in 2018 110,59 euro politiemiddelen op tafel per inwoner van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Voor HalleVilvoorde was dit  gemiddeld 51,10 euro per inwoner. Dat is lager dan het gemiddelde in Vlaams-Brabant: 54,16 euro per inwoner. ‘Terwijl de grootstedelijke criminaliteitsfenomenen van Brussel door sijpelen tot in onze gemeenten.’ De vakbond staat niet op dezelfde lijn als de burgemeester. ‘Het is kort door de bocht om te veronderstellen dat de premies in de hoofdstad de oorzaak zijn van het tekort aan agenten daarbuiten. Die premies zijn niet zo gigantisch groot, de hoofdstad zelf kampt trouwens ook met een tekort aan agenten.’

Te weinig nieuwe agenten

Is er dan nog een andere reden te vinden voor het tekort? ‘Er is gewoon te weinig instroom van nieuwe agenten’, stelt korpschef Luc Breydels (WOKRA) vast. ‘Bij de rekruteringsdienst slaagt maar tien procent van de kandidaten. De selectieproeven zijn te streng. Als je dan af te rekenen hebt met een structureel tekort aan agenten, leg je de lat toch gewoon wat lager. Als iemand echt niet geschikt is om agent te worden, blijkt dat wel tijdens de opleiding. Maar als je gemotiveerde mensen geen kans geeft om te starten, dan maak je het probleem alleen maar groter. Bij alle  korpsen en dus beconcurreren we elkaar volop.’

Is dat zo, minister van binnenlandse zaken Pieter De Crem (CD&V)? ‘De kwaliteit en de bij horende standaarden voor de werving en selectie van agenten moeten behouden blijven’, stelt de minister via zijn woordvoerder Erik Eenaerts. ‘Maar de duurtijd van het selectieproces moet wel drastisch ingekort worden. Daarom werd de fast track-procedure in het leven geroepen, waarbij kandidaten de selectieproeven in enkele weken kunnen doorlopen.’

Fusies van politiekorpsen Intussen blijft het roeien met de riemen die er zijn. In politiezone WOKRA puzzelt korpschef Luc Breydels met dienstroosters. ‘Als er een probleem moet worden aangepakt, stellen we een taskforce samen. Als dat niet lukt met de agenten van deinterventiedienst, dan moet iedereen inspringen. Ook de wijkwerking. Als dat te veel gebeurt, raken onze mensen dat beu.’

Fusies zullen het tekort aan personeel niet opvangen. Je telt het ene tekort op bij het andere.

Grotere korpsen kan volgens Bonte een deel van de oplossing zijn. Zo win je personeel door taken te concentreren. Zelf denkt hij aan een fusie van de korpsen Grimbergen, Vilvoorde-Machelen en Zaventem. ‘Zones die inhoudelijk samengaan, die hetzelfde stedelijke weefsel hebben, dezelfde diversiteit. Dat kan de werking veel efficiënter maken. Maar kunnen de korpschefs en de burgemeesters zichzelf overstijgen om dit te realiseren?’

Korpschef Breydels (WOKRA) heeft bedenkingen. ‘We werken nu al over de zonegrenzen heen samen rond bepaalde thema’s. Zoals slachtofferbejegening en tucht. Een fusie is heel wat anders. Daarmee verlies je de authenticiteit van je eigen korps. En de capaciteit blijft ondermaats, want het korps waarmee je zou fuseren, heeft ook een personeelstekort.’ Vakbondswoordvoerder Houssin treedt hem bij. ‘We zijn geen tegen stander van fusies, maar die zullen geen tekorten opvullen. Voor kleine zones kan een fusie wel meer efficiëntie betekenen. Met meer blauwe capaciteit en meer inzetbare ploegen. Een fusie mag geen besparingsoefening worden.’

Zennevallei: fusie werkt

Toch blijkt uit de praktijk dat een fusie werkt. In 2016 fuseerden de korpsen van Sint-Pieters-Leeuw, Halle en Beersel tot de politiezone Zennevallei. De zone is na die van Leuven de grootste van Vlaams-Brabant, met 174 agenten – en nog extra ondersteunend burgerpersoneel – die waken over 97.000 inwoners. Was de fusie een oplossing voor het personeelstekort? Ja en neen, zo blijkt.

‘De fusie maakte ons veel daadkrachtiger’, zegt politiewoordvoerster Anneleen Adang. ‘Maar er was een keerzijde. Elke agent tekent een contract van vijf jaar als hij in een politiezone aan de slag gaat. Bij een fusie vervalt die verplichting. Veel mensen kozen bij de fusie voor zekerheid in een andere zone. We vertrokken dus meteen met een tekort.’ En dat tekort is vier jaar later nog niet helemaal weggewerkt. ‘Vooral in de inter ventiedienst is er veel verloop. Daar staan nu zes plaatsen open. Hoofdinspecteurs vormen een knelpuntberoep. In heel het korps zijn er nog 10% van de plaatsen niet ingevuld.’

Minister wil helpen

Nog meer fusies van korpsen, daar heeft federaal minister De Crem geen bezwaar tegen, maar hij vindt het niet de taak van de federale overheid om het initiatief te nemen. ‘Een schaalvergroting op vrijwillige basis, waarom niet?’, zegt woordvoerder Erik Eenaerts. ‘Als het met gemeenten kan, kan het ook met politiekorpsen. Bij grotere korpsen kunnen de middelen efficiënter worden ingezet. Denk aan een cel cybercriminaliteit of droneteams. Voor kleine zones is dit moeilijk uit te bouwen, grotere politiezones kunnen dit wel.’

Aantal politieagenten in de Vlaamse Rand

‘Het is aan de lokale besturen om hierin de nodige initiatieven te nemen en verder te ontwikkelen. De volgende federale regering kan dan beslissen om schaalvergroting te stimuleren met financiële middelen, technische en juridische ondersteuning, procesbegeleiding, en zo meer. Ook een randpremie past in dat grotere plaatje. Het is geen magische oplossing, de tekorten zullen daardoor niet meteen zijn weggewerkt. En we moeten er ook over waken dat je het probleem niet verschuift naar de aansluitende politiekorpsen die geen randpremie kunnen bieden. Maar het is een mogelijkheid.’ De woordvoerder benadrukt dat dit een uitdaging is voor de volgende federale regering.