Een beetje overmoedig volg ik in het voetspoor van monumentenwachters Dirk Lembrechts en Stijn Van der Auwera. Zij moeten een opengewaaid torenluik dichtmaken net onder het kruis van de torenspits van de kerk. Met het blote oog is het luik bijna niet te zien. Ik volg de monumentenwachters langs de steile, houten trap in de kerktoren die naar de top leidt. Onderweg maken ze een verstopte afvoerbuis vrij. Net voor we de top van de laatgotische kerktoren bereiken, haak ik af. Hoogtevrees.

Voor de monumentenwachters is het routine. Lembrechts staat al zes en Van der Auwera acht jaar in het vak. Ze zijn van top tot teen uitgerust om daken, gewelven en gevels van kerken, kapellen, kastelen, gemeentehuizen, villa’s en rijhuizen te beklimmen. Ze komen op locaties die zeer moeilijk toegankelijk zijn. Hun taak? Het inspecteren van waardevolle gebouwen, dringend onderhoud uitvoeren en hun leden adviseren bij geplande werken. Monumentenwacht Vlaams-Brabant telt momenteel meer dan zeshonderd leden.

PREVENTIE

Acht bouwkundige wachters leggen zich toe op de bouwfysische toestand van het patrimonium. Daarnaast zijn er twee interieurwachters. Zij geven advies over het bewaren en het onderhoud van onder meer schilderijen, beelden, meubelen en vloeren. ‘Monumentenwachters schenken veel aandacht aan een goede bereikbaarheid via ladders en loopbruggen. Het is essentieel voor de veiligheid en het vergemakkelijkt een degelijk onderhoud,’ verduidelijken Lembrechts en Van der Auwera.

‘Het leeuwendeel van onze leden zijn kerkfabrieken, privépersonen en gemeentebesturen. Ze kunnen aansluiten bij Monumentenwacht Vlaams-Brabant voor de inspectie van gebouwen of klein historisch erfgoed dat beschermd is door de Vlaamse overheid. Het lidmaatschap geldt ook voor erfgoed dat vermeld staat in de inventaris Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen. Als een gebouw niet beschermd is of niet opgenomen is in de inventaris kunnen de eigenaars bij de deputatie een aanvraag tot erkenning als waardevol erfgoed indienen.

De provinciale monumentenwacht viert in juni zijn 25e verjaardag.

Om de drie tot vijf jaar inspecteren we de gebouwen. Tijdens die inspectie voeren we hoognodige, kleine werken uit, zoals kapotte leien vervangen. Door tijdig kleine mankementen en schade aan te pakken, kunnen we groter onheil voorkomen. De aantasting van een houten kapconstructie door klopkevers bijvoorbeeld is in het begin meestal heel lokaal. Bij een snelle ingreep hoef je niet de hele houten constructie te behandelen en zo kun je flink besparen op onnodige uitgaven. Een ander aandachtspunt is het meten van scheuren in gebouwen. Sommige scheuren vormen geen risico, terwijl andere een bedreiging vormen voor de stabiliteit.’

Monumentenwacht Vlaams-Brabant gaat prat op een goede nazorg. ‘Nadat we een inspectie hebben uitgevoerd en het rapport hebben bezorgd, komen we op vraag van de klant terug om het toe lichten. Als dit binnen het jaar gebeurt, is het gratis.’

ADVIES

‘Zelf voeren we geen grote herstellingen uit. Dat is het werk van aannemers. We merken dat kerkfabrieken, openbare besturen en privé-eigenaars ons advies inwinnen wanneer ze grote werken plannen. Bij elke inspectie maken wij een rapport op met een meerjarenplanning. Dat inspectieverslag vormt de leidraad bij het beheer van een waardevol gebouw.

Eigenaars van beschermd onroerend erfgoed kunnen deze info trouwens ook verwerken in hun beheersplan, bijvoorbeeld in het geval ze recht hebben op een verhoogde erfgoed premie. Ons rapport is vereist bij de aanvraag van een provinciale subsidie voor het onderhoud van niet-beschermd, waardevol erfgoed in beheer van openbare besturen. ‘Ons advies is vrijblijvend, maar het zou niet wijs zijn om het in de wind te slaan.’

Meer info: monumentenwacht@vlaamsbrabant.be