Beide projecten benadrukken dat het om een momentopname gaat: ‘Dit is geen in beton gegoten inventaris van zogenaamd verplichte literatuur. Dit is geen stenen tafel voor de eeuwigheid […] De canon is een gids, een inspiratie.’

Toen in het Vlaamse regeerakkoord de intentie geuit werd om een Vlaamse canon op te stellen, was ik zeker niet de eerste om te steigeren. Ik hou nu eenmaal van lijstjes. Toch heb ook ik mijn bedenkingen. Dat de Vlaamse geschiedenis een heikel canonpunt is, daarover hebben voldoende experten zich uitgelaten. Ik ga liever in op waar ik het meest in thuis ben: cultuur.

Een lijst maken van belangrijke literaire werken was geen sinecure en het resultaat blijft discutabel. Het meest recente werk in de Vlaamse lijst dateert van 1968 en er staan meer Nederlandse dan Vlaamse namen in. Dezelfde problemen zullen zich stellen bij kunstenaars en musici. Hoe breed definieer je cultuur? Zijn waarden en normen cultuur? Is godsdienst cultuur? Moet onze eetcultuur ook in die canon? En indien ja, zijn frietjes met biefstuk Vlaams of Belgisch? Horen sportlui op de lijst? Indien ja, zijn de Rode Duivels dan niet ook een beetje Vlaams?

Wat is het criterium om te worden gezien als Vlaams? Gaat het over de taal die de persoon spreekt, de woonplaats of geboorteplaats? Wat met meertaligen? Nobelprijswinnaar Maurice Maeterlinck was een Gentenaar. Hij sprak volgens collega Marnix Gijsen naast Gents ook Frans met een Gents accent, maar schreef in het Frans. Hij staat niet in de Vlaamse literaire canon. Is Mijn vlakke land van Brel Vlaams? Zijn The Scabs Vlaams? Ben ik voor jou Vlaams?

Vanaf wanneer is Vlaanderen Vlaanderen? Tot 1795 woonden wij hier in de Rand in het Hertogdom Brabant. De huidige invulling van Vlaanderen dateert pas van rond 1840. Het Nederlands dat jij en ik spreken is Brabants. Ik vind die Vlaamse canon best wel leuk als experiment en bron van weetjes. Waar ik het moeilijk mee heb, is dat dit ingezet wordt als politiek instrument. Dat je in het kader van een inburgeringscursus aan nieuwkomers kennis meegeeft over onze cultuur en geschiedenis, spreekt vanzelf. Dat je kinderen diezelfde kennis bijbrengt eveneens. Maar het is niet aan politici om te bepalen hoe onze identiteit er hoort uit te zien. Door mijn afkomst heb ik naast de Vlaams/Belgische ook een stukje Duitse identiteit. Bij iemand anders is dat een stukje Waalse, Spaanse of Marokkaanse identiteit. Mogen wij niet trots zijn op alles wat onze identiteit uitmaakt?

Onderwijs moet jongeren helpen hun identiteit te vinden. Dat ik via de school kon kennismaken met cultuur met een grote C heeft mij gevormd. Mijn feitenkennis daarover heb ik zelf opgebouwd, mijn persoonlijke canon, die aansluit bij wie ik ben. Leer jongeren eerst en vooral in zelfvertrouwen zichzelf zijn, dat is vaak al moeilijk genoeg. Geef het geld voor die canon liever uit aan geestelijke gezondheidszorg en ondersteuning aan andersvaliden. Daar is, zeker bij jongeren, veel meer nood aan.