De Belgische militaire begraafplaats van Eppegem is de enige uit de Eerste Wereldoorlog in onze regio. Er rusten 228 Belgische soldaten. Ze sneuvelden in september en augustus 1914 tijdens het beleg van Antwerpen, bij gevechten in Eppegem of tijdens de uitvallen uit Antwerpen. 46 van hen zijn onbekend, de overige zijn 182 van de 600.000 geïdentificeerde slachtoffers, militairen én burgers van de Groote Oorlog in ons land.

Een hallucinant cijfer dat ons voorstellingsvermogen te boven gaat. Hoe omvangrijk is een groep mensen van 600.000 mannen, vrouwen en kinderen? Wanneer heb jij nog eens meer dan honderdduizend mensen samen gezien? Bij mij moet dat geleden zijn van de legendarische anti-rakettenbetoging in 1983. Daar zouden ongeveer 400.000 deelnemers geweest zijn, enfin, toch volgens de organisatoren, volgens de rijkswacht was het wat minder. Maar een massa van 600.000 dode lichamen, nee, dat kan ik niet vatten. 

Naar schatting sneuvelden er wereldwijd zo’n negen miljoen militairen tijdens de Eerste Wereldoorlog. In een poging dat getal wat aanschouwelijk te maken, werd ooit berekend dat als je al de Franse, Britse en Duitse slachtoffers achter elkaar legt, en je rekent aan een gemiddelde lijklengte van 172 centimeter, dan kom je aan 15.508 kilometer gesneuvelde soldaten. Dat is de afstand tussen Brussel en Sidney aan de oostkust van Australië. 

Deze lugubere rekensom geeft misschien enig idee van de omvang van de slachtpartij, maar er zijn piëteitsvollere manieren om de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog te visualiseren. Het huidige Provinciaal Domein Palingbeek in Ieper was tijdens de Eerste Wereldoorlog een fel bevochte plek. Daar zetten vrijwilligers sinds begin februari elke dag 12.000 aardewerken neer. Elk beeldje symboliseert één van de 600.000 geïdentificeerde oorlogsslachtoffers op Belgische bodem. Het figuurtje in klei stelt een ineengedoken mens voor die zichzelf en de wereld beschouwt. ComingWorldRememberMe, kortweg CWXRM, heet deze grote land art installatie. Ze wordt uiteindelijk drie hectare groot. Twee monumentale sculpturen van kunstenaar Koen Van Mechelen zullen de symbolische dodenakker domineren. Eind deze maand zou de installatie klaar moeten zijn en kan je er naar gaan kijken, tot 11 november. 

Ook ik heb zo een terracottabeeldje gemaakt, op 11 november vorig jaar in Vilvoorde in één van de mobiele ateliers van CWXRM. Halfweg februari trok ik met een aantal vrienden naar de Westhoek om in de bijtende koude te helpen met het plaatsen van de beeldjes. Daags voordien bezochten we het zogenaamde Studentenfriedhof in Langemark. Op die Duitse begraafplaats liggen 44.000 doden en er worden nog altijd teruggevonden Duitse stoffelijke overschotten bijgezet. ‘44.000, dat is zoveel als heel Vilvoorde’, merkte een van mijn reisgenoten op. Verdomme: dat klopt! En dan begin je weer te rekenen: 13,6 maal de bevolking van Vilvoorde is 600.000. Of tel de 44.000 inwoners van Vilvoorde samen met die van de overige 34 gemeenten van het arrondissement Halle-Vilvoorde en je komt ook uit op 600.000. Als je dan nog eens naar die honderdduizenden beeldjes kijkt, word je toch even stil.