Ik zoek dringend een goed boek. Jij nog tips?’ De titels en argumenten vlogen over en weer. Heerlijk. Zo liet hij me De ondergang van de familie Boslowits ontdekken, de novelle waarmee Gerard Reve in 1947 debuteerde. Toen Winterland Germaanse talen studeerde, schreef hij er zijn eindverhandeling over. 100 pagina’s over een boek van amper 50. In de tussentijd is zijn enthousiasme niet getemperd, heel recent is het mijne volledig aangewakkerd.

De jonge ik-verteller Simon slaat de bevriende Joodse familie Boslowits gefascineerd gade. Wanneer de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, is hij getuige van de toenemende angst binnen het gezin en ruimer, in de maatschappij. In een sobere, feitelijke, zelfs onderkoelde toon geeft hij weer wat hij ziet en hoort.

Zuinige vertelling

‘Het opmerkelijke aan dit boek is dat er geen enkele keer het woord Jood, holocaust of deportatie in voorkomt. Het gebeurt allemaal op de achtergrond, de verteller draait er zo wat om heen. En misschien is dat wel dé manier om het indringendst over grote gebeurtenissen te vertellen’, vindt Winterland. Reve benoemt niets, maar laat alles meezinderen onder zijn zuinige zinnen. ‘Op mij heeft dat meer effect dan boeken die de gruwel van naaldje tot draadje beschrijven. Het maakt het verhaal extra beklemmend.’

Wanneer de personages rond de radio zitten te wachten op het bericht of de oorlog al dan niet begonnen is, maakt Simons vader zich bijvoorbeeld druk om de begintoon. Normaal begint de nieuwsuitzending met het gekraai van een haan. ‘Ik ben benieuwd, of ze vandaag gewoon kukeleku doen’, zegt de man. En wanneer dat zo is, reageert hij met: ‘Dat is een schandaal.’ Geen superlatieven of grote emoties. Enkel dit zinnetje, dat al de rest bevat: hoe kan alles gewoon doorgaan terwijl de wereld instort?

Toon het met een beeld

‘Reve is een enorm goede observator van de menselijke poppenkast’, zegt Winterland. ‘Alles is theater. Iedereen is heel het verhaal lang, soms met de beste bedoelingen, dingen aan het verdraaien, verzwijgen of met taal af aan het dekken. Als verteller doorprikt Simon de leugen voortdurend, maar als personage doet hij er gewoon aan mee.’

Reve toont zich een meester in het basisprincipe van goede literatuur: show, don’t tell. Toon het aan met een beeld of actie in plaats van met beschrijvende woorden. ‘Ik zeg precies hetzelfde wanneer ik lesgeef over songschrijven. In plaats van in dagboekstijl te zeggen hoe triest je bent omdat je grote liefde je heeft verlaten, creëer je beter een setting of beeld. Tussen de regels van wat je schrijft laat je de mensen zo aanvoelen waar het eigenlijk om gaat. Dat is zoveel krachtiger. En Reve doet het van nature.’

In deze rubriek geven we ruimte aan boeken. Elke maand gaan we met een lezer in gesprek over hét boek (van het moment/aller tijden/dat jouw leven heeft veranderd). Heb je een goed verhaal? Laat het ons weten op randkrant@derand.be