Malcolm Little (1925-1965) was een Amerikaanse burgeractivist die in de jaren 50 en 60 regelmatig voor controverse zorgde met zijn strijd voor gelijke behandeling van de zwarten. In tijden waarin zowel Beyoncé, Black Lives Matter als Movement X zich op hem beroepen, beroert deze controversiële figuur nog steeds de gemoederen.

Een cast van tweeëntwintig artiesten wilde Malcolms erfenis aanwenden voor een stuk dat de biografie oversteeg en de X-factor in onze hedendaagse kosmopolitische steden blootlegt. Daarbij wordt het publiek uitgedaagd als het over de houding van het blanke postkoloniale Westen gaat, maar ook getrakteerd op hoogstandjes van rapper Pitcho, de begenadigde Londense hiphopsters-met-hoofddoek van Poetic Pilgrimage, breakdancer Karim Kalonji, de streetdance-twee-lingzussen Doris en Nathalie Bokongo Nkumu, zanger Junior Akwety, zangeres Onika Meugens-Henderson, enzovoort. Zij opereren onder leiding van schrijver Fikry El Azzouzi, muzikant Cesar Janssens (ex-The Kids) en van acteur en muzikant Junior Mthombeni, bekend van zijn muziekwerk met Chris Joris, El Tattoo del Tigre en de Internationals en zijn theaterwerk met SINcollectief (Reizen Jihad, Rumble in da Jungle, Wachten op Gorro).

Ondertussen ligt de succesvolle première bijna tien maanden achter ons. Positieve ervaring?

Mthombeni: ‘We kregen een staande ovatie na elke voorstelling, dus het was zeker positief. Er hing een bepaalde spanning rond Malcolm X omdat sommige mensen zich aangevallen voelden, moeite hadden met het thema islam of met het feit dat we nogal eens chargeerden, maar het was ons doel om ruimte voor discussie te creëren en dat is ons gelukt. Discussies over geloof, over strijd, over de stad en over de manier waarop onze maatschappij in elkaar zit.’

‘Af en toe tonen we wel een biografisch fragment, maar Malcolm is er vooral als symbool, sfeer, houding. Onze vraag is wat Malcolm nu zou betekenen in een grootstedelijke context als in Brussel, waar er veel spanningen zijn als het gaat om identiteit, islam en black consciousness.’

Jullie staan met een heel uitgebreide groep op het podium.

‘Een heel gemengde groep ook. Je hoort Engels, Frans, Nederlands, Lingala, Zulu, Tamazigh, Arabisch… De stad zoals ze is. Je zal ook wel analogieën herkennen met de episodes uit het leven van Malcolm. De rol van activiste Angela Davis. De relatie en de breuk tussen Malcolm en zijn spirituele vader Elijah Muhammad, de episodes met de Black Panthers.’

Heeft Malcolm X ooit een grens overschreden als activist?

‘Nee. Hij opereerde natuurlijk in extreme omstandigheden waar hij uitgesproken op reageerde. Op bepaalde momenten heeft dat verkeerd uitgepakt. Toen hij op de moord op JFK reageerde met de uitspraak dat chickens come home to roost (boontje komt om zijn loontje) wilde hij niet de moord goedpraten, maar wel uitleggen dat er consequenties aan verbonden zijn als je mensen onderdrukt. Als wit geweld altijd wordt gerelativeerd en op zwart geweld meteen wordt ingebeukt, dan is er iets aan de hand. En dat zien we vandaag nog.’

‘Tegen mensen die op dat moment grote twijfels hadden over wie ze waren, zei Malcolm dat ze trots mochten zijn. Soms zei hij dat op een extreme manier, maar hij heeft geen geweld gebruikt. Al bevonden zich in zijn entourage zeker mensen die verder wilden gaan.’

Is de voorstelling een theaterstuk of een concert?

‘Een performance misschien? Ik maak de tweedeling nooit, alles loopt door elkaar. De stemmen zijn ook instrumenten en muziek is een taal die je gevoelens aanspreekt en voor de trilling zorgt. We hebben veel geluisterd naar de muziek waar Malcolm van hield. Hij was een jazzman, ging veel naar clubs, en die trip zoeken we zelf ook op.’

ZA • 23 SEP • 20.00
MALCOLM X
KVS
Zaventem, CC De Factorij, 02 307 72 72