Haar schrijversatelier, drie hoog in de Jordaan. Filosofe Joke J. Hermsen schenkt thee. Ideaal om naar Chronos en Kairos te vragen. ‘In de Griekse mythologie belichamen ze allebei de tijd. Maar ze verschillen grondig. Grootvadertje Chronos houdt een zandloper in de hand en telt de tijd. Hij is de objectief meetbare tijd die onverstoorbaar wegtikt.

Kleinzoon Kairos onderbreekt hem bij tijd en wijle. Hij symboliseert de bevlogen momenten van schoonheid, inzicht en daadkracht die het leven boeiend maken. Kairos is de tussentijd, die je neemt als je de klok even vergeet, een boek leest, mijmert, wandelt of muziek speelt. Hij is de tijd die ertoe doet en voor verandering kan zorgen’.

In 2014 verscheen Hermsens boek Kairos. Een nieuwe bevlogenheid. Dat gedachtegoed vertaalt ze nu naar een levendige kunsttentoonstelling. 

GRIJP ZIJN HAARLOK

Zorgvuldig selecteerde Hermsen werken van bijna veertig internationale artiesten. Soms stukken waarvan de verf nog maar net droog was. ‘Diversiteit en verscheidenheid zorgen voor inspiratie en verbinding, een filosofische overtuiging die ik met deze expositie wil vieren. Daarom laat ik in Kairos Castle vrijwel elke kunstdiscipline (fotografie, video, schilderkunst, poëzie enz.) aan het woord. Ook muziek, zelden aanwezig op expo’s, ontbreekt niet. De ijle klanken van Arvo Pärt, een cantate van Bach of de stem van de Franse zangeres Barbara zullen zomaar ergens opklinken.

'Kunst is geen ‘linkse hobby’, zoals Geert Wilders beweert, maar muziek, literatuur, beeldende kunst zijn noodzakelijk om in evenwicht te blijven.'

In het historische decor waar de tijd zich ‘gestapeld’ heeft, toon ik kunst die ons aanspoort over tijd na te denken. Alsof de tijden met elkaar in discussie gaan. Doorheen de gangen en kamers van het kasteel zal je de drie fases waaruit de Kairos-tijd bestaat, herkennen. Ik noem deze fases ook wel de drie B’s. Het start bij Bezinning, met een verstild sensibel doek van Thierry Pécastaing in de eerste galerijzaal. Een zwarte zon op een melkachtig witte achtergrond. Het doek voert ons weg uit de Chronos-tijd. We nemen een time-out van drukte, haast en versnelling.

Daarna begint het mijmeren en dagdromen, waarin Bezieling naar boven komt. Een goed voorbeeld daarvan is Pipilotti Rist. Inspirerend hoe ze je met felle kleuren, video, muziek en eenuwenoude beelden de tijden aan elkaar verbindt, waaruit het onverwacht nieuwe kan ontspruiten. Rust en bezieling zijn echter geen einddoel, maar de voorwaarden om tot de derde fase van Beweging te komen. Zodra een nieuw inzicht of onverwachte verandering zich aandient, is het zaak om Kairos alert en trefzeker bij zijn haarlok te grijpen.’ 

BALANS, EEN VIERDE B

De huidige, onrustige tijd kan een kantelmoment bevatten dat uitnodigt het roer om te gooien. ‘Plato schreef ooit: een democratisch staatsman zorgt voor voldoende rust, zodat het volk zich kan blijven ontwikkelen. De tiran gunt geen rust, omdat het volk zo manipuleerbaar blijft. Beweging en rust vormen twee polen van een oppositie, waartussen we harmonie moeten vinden. Zo ook tussen goed en kwaad, man en vrouw, allochtoon en autochtoon.

In een hyperkapitalistische en individualistische wereld is dit evenwicht soms ver te zoeken. De balans slaat door, de wereld raakt op drift. Kunst is geen ‘linkse hobby’, zoals Geert Wilders beweert, maar muziek, literatuur, beeldende kunst zijn noodzakelijk om in evenwicht te blijven. Daarom houdt Kairos ook een weegschaal in de hand. Hij zorgt voor een nieuwe balans, op zowel individueel als maatschappelijk niveau.’ Balans herstellen, een nieuw begin maken: Kairos heeft het potentieel van een revolutionair. Hij kan voor een ommekeer zorgen.

Zit er onderhuids een politieke boodschap in de expo? ‘We leven in tijden van transitie en stevenen af op een kantelpunt. Het is nu zaak de juiste koers te bepalen. Verder wil ik de vermogens waar iedereen mee geboren wordt stimuleren. Nieuwsgierigheid, creativiteit en empathie maken een mens tot mens, differentiëren hem van robots en computers. De expositie toont werken van alle continenten, spoort aan te zoeken naar wat ons verbindt in plaats van wat ons scheidt.’

‘Misschien nog een tip voor de bezoeker,’ oppert Hermsen. ‘Zwerf ook eens alleen door het kasteel, want dat verdiept de ervaring. Pas dan word je helder bewust van je eigen tijd.’

Lees ook Melancholie van de onrust, Hermsens nieuwste boek dat op 25 maart verscheen.

1 APR TOT 18 JUN
Kairos Castle
Gaasbeek, kasteel van Gaasbeek