21 juli 1969 was de dag dat Eddy Merckx zijn eerste Ronde van Frankrijk won.

‘Ik was net zeven jaar. Het was een historisch weekend met ook Neil Armstrong, die als eerste een voet op de maan zette. Dat gebeurde de dag voordien om precies te zijn. Daar heb ik echter niet zo’n bewuste herinnering aan. Maar ik zie mezelf wel nog voor televisie zitten, kijken naar Merckx... Het mag duidelijk zijn: voor mij was Merckx belangrijker dan de maanlanding. Ik zie nog voor me hoe hij de wielerbaan in Parijs opreed, hoe de massa stond te juichen: ‘Eddy! Eddy!...’ Het stelde op zich niet zo heel veel voor. Hij wuifde naar het publiek, werd op een auto rondgereden, en dat was het dan. Toen wisten we natuurlijk nog niet wat er allemaal nog ging komen.’

Was het toen al duidelijk dat Merckx zo groot zou worden?

‘Voordien had Merckx al wel een aantal grote klassiekers gewonnen, maar er werd toch getwijfeld. Je moet weten, Merckx’ grote voorganger, Rik Van Looy, koerste nog en had een indrukwekkend palmares bij elkaar gereden. Of Merckx ooit Van Looy zou overtreffen? Dat was nog maar de vraag. Die Tour-overwinning is in dat opzicht een breuklijn. Je had de Vlaamse, katholieke kranten die pro-Van Looy waren. Van Looy was echt een onvervalste Vlaming. En daarnaast had je de meer stedelijke, liberale pers die de kaart van Merckx trok. Dat speelde, maar die Tour maakte het verschil. Op het moment dat Merckx die won, was het al 33 jaar geleden dat er nog een Belg de Ronde van Frankrijk had gewonnen. Van Steenbergen, Van Looy: die zouden ooit wel eens de Tour winnen, maar het lukte hen uiteindelijk nooit. Merckx kon het wel. Dat zorgde voor euforie en een gevoel van verlossing: eindelijk een Belg. Even tussen haakjes: intussen is het al 43 jaar geleden dat er nog een Belg won.’

En zo werd Merckx de grote Merckx. De bekendste Belgische wielrenner, maar ook de meest geliefde?

‘De figuur Merckx is heel zijn carrière lang toch controversieel gebleven. Hij was anders dan alle anderen. Hij was geen Vlaming uit de gestampte klei, maar een tweetalige Brusselaar. Dat betekende dat hij het wielrennen mee populair maakte in Brussel en Franstalig België. Aan Vlaamse kant lag het anders. Hij kreeg respect omwille van zijn prestaties, dat wel. Maar geliefd? Als we op zondagmiddag bij de familie in Oost-Vlaanderen naar de koers keken, dan werd er gesupporterd voor Roger De Vlaeminck, niet voor Eddy Merckx.’

‘Eerlijk is eerlijk: Merckx was tijdens zijn carrière ook niet de meest innemende persoonlijkheid. Hij was totaal gefocust, gedreven om te winnen. Daarvoor moest alles wijken. Hij overvleugelde alles en iedereen. Hij was geen volksjongen met wie je aan de toog een pint zou gaan drinken. Wat mij charmeert als je Merckx nu ziet of hoort, is hoe die keiharde sportman van toen zo menselijk is geworden. Hij leek meer op een ijskoude machine dan een mens van vlees en bloed. En nu? Ik ken weinig bekende sportmensen die zo snel ontroerd zijn. Hij is ook na zijn carrière heel erg bezig geweest met zijn ploegmaats. Merckx is een zeer warme mens, zo blijkt. Waarschijnlijk is hij dat altijd geweest, maar tijdens zijn carrière moest alles wijken.’

Dat blijkt ook uit zijn palmares.

‘Merckx is mythisch. Voor mij is hij sowieso de allergrootste Belg. Sorry, pater Damiaan. Als je ziet wie ons land verpersoonlijkt in het buitenland, dan is niemand groter dan Eddy Merckx. Hij hoort thuis in het eeuwige pantheon van de allergrootste sportgoden. In het rijtje Mohammed Ali, Michael Jordan en Johan Cruijff. Met dat verschil: hij is een van ons. Hij spreekt onze taal. Merckx was en is veel meer benaderbaar dan die andere sportgoden. Dat zegt ook veel over het wielrennen. Je kan naar een koers gaan, de wielrenners live zien en ze met wat geluk de hand schudden. Dat heb je in geen enkele andere sport.’

‘Merckx is voor mij dat plastic speelgoedcoureurtje in een gele trui dat op miraculeuze wijze elke koers won die ik zelf organiseerde. On-denk-baar dat hij níet won.’

Heb je Eddy Merckx ooit persoonlijk ontmoet?

‘Ik heb hem nooit geïnterviewd. Ik heb hem nooit ontmoet, en dat wil ik graag zo houden. Ik wil het beeld van de held uit mijn kinderjaren bewaren. Merckx is vandaag voor mij ook nog altijd dat plastic speelgoedcoureurtje in een gele trui dat op miraculeuze wijze elke, maar dan ook elke koers won die ik zelf met dobbelstenen organiseerde. On-denk-baar dat hij níet won. Kan ik daarom geen boek over hem en zijn aandeel in de Tour-geschiedenis schrijven? Natuurlijk wel. Je kan toch ook een boek over de Bourgondiërs schrijven, ook al heb je hen nooit ontmoet? Je kan iemand die nog leeft, toch op dezelfde manier benaderen als onderwerp? De regels van het bronnenonderzoek, de voorwaarden om een goed boek te schrijven zijn niet anders omdat je onderwerp minder oud is. Beschouw mij maar als kroniekschrijver, een verhalenverteller. En daarbij gaat het niet om mij, maar om de historie, het juiste verhaal.’

Staat er ooit nog een nieuwe Eddy Merckx op?

‘Natuurlijk niet. Ik vind dat een beetje beledigend. Er is maar één man ter wereld die Eddy Merckx is, iemands zoon, iemands partner, vader en grootvader, met zijn eigen wereld en zijn eigen kwaliteiten en gebreken. Elk individu is uniek, dat verandert niet omdat je een bekende wielrenner bent. Het is gemakzuchtig om beloftevolle renners zo te typeren. Bovendien zijn de tijden veranderd. Kan er iemand opstaan die puur sportief het palmares van Eddy Merckx kan benaderen? Dat lijkt me sterk. Ik heb er de cijfers even op nageslagen: Eddy Merckx heeft tijdens zijn carrière 525 wedstrijden gewonnen. Tom Boonen en Philippe Gilbert zitten aan ±150 en 110. Daar komt nog bij dat Merckx op eentje na alle klassiekers heeft gewonnen. Alleen Parijs-Tours niet. Hij heeft alle grote rondes gewonnen, is drie keer wereldkampioen geweest en heeft het werelduurrecord verbroken. Daar bovenop heeft hij nog een honderdtal baanwedstrijden gewonnen. En twee veldritten. Niemand zal dat ooit nog doen, dat is niet meer van deze tijd.’

‘Staat er ooit nog een nieuwe Eddy Merckx op? Natuurlijk niet.’

De prestaties van Merckx zijn ongeëvenaard, zijn fysiek ongelooflijk. Bovenmenselijk. Of... doping?

‘Het is medisch vastgesteld dat de hartcapaciteit van Eddy Merckx uitzonderlijk groot was. Dat had hij van nature. Was dat genoeg? Merckx is twee keer betrapt op doping, net als andere coureurs uit zijn tijd. En voor zijn tijd en na zijn tijd. In elk debat over wielrennen gaat het binnen de kortste keren over doping. Dat vind ik intellectueel oneerlijk. Begrijp me niet verkeerd, ik keur doping niet goed. De vraag is: hoe ver gaat medische begeleiding en wanneer wordt het doping? Sporters zoeken grenzen op. Ook van het toelaatbare. Doping is zo oud als de sport en sport is zo oud als de mens. Waar competitie is, zoeken mensen naar middelen om hun prestaties te verbeteren. Wielrennen wordt altijd geassocieerd met doping, meer dan andere sporten. Uiteindelijk is het heel simpel. Hoe veel of hoe weinig doping er ook gebruikt werd in de tijd van Merckx, de beste wint altijd. Wielrennen is een heel eenvoudige sport. Iedereen komt gelijk aan de start, de sterkste of de slimste wint. Aan het eind is er maar één winnaar. En Eddy Merckx was een extreme winnaar met een maximale opofferingsbereidheid om te bereiken wat hij wou. Hij had echt la rage de vaincre, winnen was een doorgedreven obsessie.’

Ga je straks kijken naar de start van de Tour? En waar op het parcours is de beste plek?

‘De Tour is al een paar keer in de Vlaamse Rand gepasseerd. Ik weet uit ervaring: hoe dichter bij huis, hoe leuker. Omdat je dan op die plek voor altijd de herinnering hebt: hier stond ik toen... In dit geval, met Eddy Merckx erbij, heb ik maar één advies: ga vroeg genoeg naar de Grote Markt in Brussel. Daar de sfeer kunnen meemaken, samen met Eddy Merckx, dat kan maar één keer in je leven. Het is natuurlijk een hele hoop heisa, met alle veiligheidsmaatregelen en zo. Of ik er desondanks ga staan? Ik denk het wel.’

‘Eddy! Eddy! Eddy!' De Tour in België’ van Geert De Vriese is verschenen bij uitgeverij Houtekiet en kost 21,99 euro.