We vatten theatermaakster Katrien Valckenaers bij de kraag in De Pianofabriek, waar ze repeteert voor Fi Fi File, een voorstelling van Amelia Malfait Lakhtara. Ze acteert met Rachid Laachir, toevallig ook de scenograaf van Fratssen. Het beeldende spel ligt haar. ‘Ik wil iets zeggen over de realiteit, maar vertrek daarvoor liefst vanuit een abstractie of een absurditeit.’

Tragikomisch

Het is misschien wel het leidmotief van Ballet Dommage, het gezelschap dat ze in 2011 oprichtte met Maxim Storms, een studiegenoot aan het Gentse Kask met wie ze een voorliefde voor het tragikomische deelt. ‘Ik vind het altijd een groot compliment als mensen na een voorstelling zeggen dat ze moesten lachen en huilen tegelijk. Die twee emoties liggen dichter bij elkaar dan we denken. Humor kan veel pijn blootleggen, zoals blijkt in Fratssen.’

Het fysieke spel van Valckenaers en Storms levert bevreemdend, grotesk theater op dat niet bang is van zijn publiek. ‘Op de theaterschool word je verondersteld te creëren binnen een kader. Onze eerste deur-aandeur voorstellingen en garage-optredens waren een manier om dichter bij ons publiek te staan en theater anders te doen beleven. We zullen toeschouwers nooit dwingen om actief te participeren, maar door tussen hen in te gaan staan, raken ze betrokken.

Buitentuintafels

Die lijn wordt doorgetrokken in Fratssen, waarbij de spelers niet alleen in de huid van familieleden kruipen, maar zich ook dood gemoedereerd naast het jonge publiek aan tafel zetten. ‘Net zoals een familiefeest is een voorstelling afhankelijk van de sfeer in de ruimte. Soms gaat dat gepaard met rumoer en chaos, soms voel je door een pijnlijke stilte het verborgen verdriet. Dat maakt het fris en avontuurlijk, ook voor ons. Iets dat niet benoemd mag worden, vinden wij natuurlijk interessant. Veel scènes zijn ontstaan uit improvisaties die de groepsdynamiek op zo’n feest onderzochten. Welke plaats neem je in? Hou je je meer afzijdig en zet je je aan de kant of wil je je profileren en zoek je de aandacht op?’

Valckenaers speelt de tante met een rugzakje. ‘Mijn personage draagt een groot verdriet. Desondanks doet ze er alles aan om de sfeer goed te houden. Zo duwt ze haar eigen emoties weg… totdat ze het niet meer kan en in tranen uitbarst. Voor de buitenwereld lijkt zoiets abrupt, maar meestal komen zulke tranen van diep. Ook in mijn familie is iemand weleens plots heel hard beginnen huilen.’

Het kan niet anders dan dat de film Festen van Thomas Vinterberg over zo’n uit de hand gelopen feest een inspiratie was. ‘Ook daar kwam alles samen in de pijnlijke stiltes na de uitspattingen. Vinterberg ging heel ver. Wij durven dat, maar onze inslag is absurder. We hebben er bewust voor gekozen om de clichés te vermijden. Familievetes gaan bij ons niet over erfenissen, maar over buitentuintafels.’

_{Herkenbaar en bevreemdend}

Ballet Dommage zoekt de dunne grens op tussen herkenbaarheid en bevreemding. ‘Je hoeft niet alles te kunnen plaatsen. Als kind was ik gefascineerd door de gesprekken die volwassenen voerden, inclusief hun uitspattingen, zonder ze daarom goed te begrijpen. Die gefascineerde, verwonderde blik zie ik nu bij de kinderen in het publiek wanneer ze geconfronteerd worden met de stoet bizarre figuren en kostuums die we opvoeren.’

Zelf is Valckenaers nooit een tafelspringer geweest, maar dat toneelspelen haar ding was, wist ze vrij snel. ‘Vanaf mijn twaalfde voelde ik dat ik me erin kon uitleven. Haar muzikale ouders stimuleerden haar om haar acteertalent te ontdekken. En er waren altijd wel verkleedkleren in huis. Als kind volgde ik amateurtoneel. Later stroomde ik door naar het jongerengezelschap Fabuleus.’ Intussen stond ze op de planken met o.a. Studio Orka, Theater Froefroe, Tuning People en Tibaldus. Met Ballet Dommage resideert ze momenteel bij het Brusselse jeugdtheater BRONKS.

‘Op familiefeesten was ik de observator, de spons die alles in zich opnam. Mijn moeder was meer het organiserende type en een grote inspiratiebron voor Fratssen. Zij bereidde spelletjes voor en nam de rol van entertainer op zich. Ook om moeilijke situaties uit de weg te gaan, zo vertrouwde ze me later toe, en het feest te overleven.’

Letten we best op onze woorden tijdens de communiefeesten die eraan komen of moeten we ze de vrije loop laten? ‘Moet alles uitgesproken worden of omarmen we dat een feest ook bokkensprongen en vreemde wendingen kent? Tja, dat laten we graag open’, lacht ze.

ZA – 5 APR – 15.00 EN 19.30
Fratssen (6-66j)
Bronks/Ballet Dommage
Dilbeek, CC Westrand, 02 466 20 30