Leue kende het huis alleen van documenten en foto’s uit het archief in Antwerpen dat hij ter voorbereiding van zijn nieuwe voorstelling Braempraet uitvoerig heeft bestudeerd. Hij wist dus dat het ontwerp van Renaat Braem (1910-2001) uit het midden van de jaren 1960 een juweeltje van modernisme is. Toch overtreft de realiteit zijn verwachtingen. ‘Het is niet alleen een fantastisch huis, het is ook een mooi voorbeeld van wat architectuur kan zijn.’ Een tiental jaar geleden had Leue enkele filmpjes gemaakt over belangrijke gebouwen in het Antwerpse district Deurne. ‘Toen zag ik zijn eigen huis voor het eerst en ben ik voor hem gevallen. Ik leerde dat goede architectuur puzzelen is. Sommige architecten zetten gewoon blok op blok op blok. Braem deed dat nooit. In zijn eigen huis is heel mooi te zien hoe vernuftig hij met ruimte en materialen omging.’

WELVEND ERFGOED

Ook de woning in de Dobralaan in Overijse, op de grens van het gehucht Maleizen en de Waalse gemeente La Hulpe, is een hoogtepunt uit zijn oeuvre. Braem bouwde het huis in opdracht van Gerard Alsteens, de huiscartoonist van Knack. De man die bekend werd onder het pseudoniem GAL zou, tot ongenoegen van Braem, nooit zelf in het huis wonen. Dat het huis officieel beschermd werd als monument in 2003 en als bouwkundig erfgoed in 2009 heeft alles te maken met het genie waarmee Braem landschap en architectuur wist te versmelten. Concreet trok hij de natuurlijke helling van het terrein, gelegen aan de rand van een bosgebied, door in de vorm en de compositie van het gebouw. Leue zegt dat de houten latten van de binneninrichting hem doen denken aan de stijl van Jul De Roover, een tijdgenoot van Braem. ‘Van hem heeft hij geleerd dat interieurontwerp even belangrijk is als buitenarchitectuur. De Roover bouwde ook met bakstenen en moest de aannemers op de werf geregeld uitleggen dat het niet erg was als er ergens een bepaald materiaal uitstak. Zoals Braem hier in de woning van Alsteens met dat muurtje heeft gedaan.’ Dat binnenmuurtje werd destijds kaarsrecht gemetseld, terwijl in het ontwerp van Braem duidelijk aangegeven stond dat het had moeten overgaan in een welving. Gevolg: afbreken en opnieuw metselen. Braem was dol op glooiingen, maar de veeleer praktisch ingestelde werkmannen of aannemers zagen er vaak het nut niet van in.

BOUWEN TEGEN DE STROOM IN

‘Bij Braem is alles begonnen met een voorliefde voor het constructivisme en de Russische grootmeesters’, legt Leue uit. ‘In het begin moest het strak, sober, functioneel en voor iedereen zijn. Later werd het meer amorf, met veel glooiingen. Braem is de Gaudí van Vlaanderen en ik vind het een schande dat hij niet zo bekeken wordt. De bibliotheek van Schoten, de ‘sigaar’ oftewel het VUB-rectoraat in Etterbeek, zelfs de Arenawijk in Deurne, die er nu verwaarloosd bijligt en deels zal worden afgebroken, vind ik geniaal.’

Braem was een idealist die tegen de stroom inzwom. In de voorstelling Braempraat probeert Leue, naast de denker en de architect met al zijn frustraties, ook de mens Braem te belichten. Daarnaast wil hij de theaterbezoekers laten nadenken over hun eigen woonst, onder andere door te citeren uit Braems briefwisseling en uit Het lelijkste land ter wereld, het pamflet dat de ecoloog avant-la-lettre vijftig jaar geleden schreef als aanklacht tegen onze ruimtelijke ordening.

‘Waar we wonen, bepaalt onze gemoedsrust. Veel meer nog dan over architectuur of urbanisme fulmineert Braem over de mens op zich. Hij heeft het over onze drang om te hebben wat onze buurman heeft, over de kleine kantjes terwijl we zo veel meer kunnen zijn. Een woning kan de motor zijn om dat allemaal in gang te steken.’ Tijdens ons bezoek in de Dobralaan vernemen we dat straks voor het eerst in ruim vijftig jaar, en na talloze huurovereenkomsten met expats, eindelijk een telg uit de familie Alsteens het huis zal bewonen. ‘Daar zou Braem, socialist én Vlaming toen die twee nog samengingen, alvast erg blij mee zijn geweest.’

ZO • 21 OKT • 16.30
Braempraat
Dimitri Leue/ Baar vzw
Dilbeek, CC Westrand, 02 466 20 30