In eerste instantie ligt de rivier geprangd tussen het Zeekanaal en de N1, een belangrijke verkeersader tussen Brussel en Mechelen. De Zenne moet het stellen met de beperkte, toegewezen ruimte. Maar het kan nog slechter. Tussen de wijk Het Broek en de Houtkaai zit ze ondergronds in een strakke koker. Ter hoogte van het Tuchthuis is een zijarm opengelegd. Veel levert dat niet op. Het water staat er zo goed als stil, waardoor het zelfreinigend vermogen volledig weg is. Een dikke laag eendenkroos sluit licht en lucht af voor het onderwaterleven.

Eens bovengronds is de stromende Zenne er beter aan toe. De zuiveringsstations Brussel-Noord en Brussel-Zuid doen hun werk waardoor heel wat leven terugkeerde na decennia van ongebreidelde vervuiling. Iets verderop brengt het zuiveringsstation van Grimbergen nog gezuiverd water naar de Zenne. Toch gaat de waterkwaliteit er al een aantal jaren weinig op vooruit. De ecologische ontwikkeling hapert en dat zal niet snel veranderen met de aanwezige vuilvracht.

Verdroging

Zoals overal in ons land komt een nieuwe bedreiging om de hoek kijken: de drastische verdroging. De voorbije zes jaar heeft de Zenne veel geleden onder de droge seizoenen. Bij lage waterstanden kan je de waterloop te voet oversteken. Door de brede bedding tussen Vilvoorde en de monding aan het Zennegat is de waterstand soms alarmerend laag en zie je de watervogels als meerkoet en waterhoen parmantig op de bedding stappen. Onze voorouders zouden het nauwelijks geloven.

De waterzuiveringsstations doen hun werk. Toch gaat de waterkwaliteit van de Zenne er weinig op ­vooruit.

Ter hoogte van Eppegem is de enorme Zennelus rond Weerde kortgesloten via een steriele betonnen koker waar de stroomsnelheid te groot is om veel leven te bevatten. Waterplanten kunnen er zich niet vestigen, wat ook ander leven als amfibieën of insecten hypothekeert. Zo’n koker is niet meer van deze tijd, maar hij ligt er intussen al tachtig jaar en de kans dat hij wordt vervangen door een ecologisch alternatief is klein, al zou men hiervoor op dit moment alternatieven onderzoeken. De zoektocht naar de fietsster die in februari met haar fiets in die koker denderde en pas drie weken later aan het Netekanaal in Lier dood werd teruggevonden bracht deze problematiek in beeld. Een paar weken later duikelden opnieuw twee fietssters in de betonnen koker, deze keer met minder ernstige gevolgen.

Economie langs natuurlijke oevers

Genoeg, zou je denken. Maar nee hoor, ter hoogte van het nieuwe fietspad over het terrein van Forges de Clabecq in Vilvoorde gaat men de Zenne verleggen om er meer economische activiteiten mogelijk te maken. En dat net op een traject met nog enigszins natuurlijke oevers waarop heel wat planten- en diersoorten zich de voorbije jaren vestigden. Hoe mooi zou het zijn om dit stukje fietssnelweg annex Finse piste te laten lopen te midden van een bijzonder natuurlijk kader? Het insteekdok ligt vlakbij, met kilometers kanaaloever waar de aanwezige bedrijven nauwelijks gebruik van maken. Een waterloop die zoveel water afvoert, zou je een betere behandeling toewensen. Helaas, de verleggingen, rechttrekkingen en inkokeringen zijn restanten uit een tijd dat er anders over water werd gedacht. Daar verandering in brengen, is blijkbaar moeilijk.

TECHNISCH PASPOORT ZENNE STROOMAFWAARTS VANAF VILVOORDE

• De rivier komt Vilvoorde binnen aan de Vaartdijk op een hoogte van zeven meter.
• Mondt na 19 km uit in de Dijle ter hoogte van het Zennegat (Mechelen) op een hoogte van vijf meter.
• Getijdegevoelig tot Eppegem.
• Dorent/Nelebroek (Vilvoorde/Zemst) is het meest stroomopwaartse overstromingsgebied uit het Sigmaplan.
• De normale diepte is ongeveer 60 cm, maar vermindert drastisch bij lange droogte.
• Minimum debiet: 2 m³/sec (tweeduizend liter perseconde).
• Maximum debiet Sluisstraat Vilvoorde: 70 m³/sec.
• Maximum debiet Brusselsesteenweg Eppegem: 105 m³/sec.
• In 2007 werd voor het eerst sinds lang een vis gevangen, meer bepaald een paling in Leest.
• Intussen zwemmen er in beperkte mate een tiental vissoorten, die vervuiling verdragen.
• De inschatting is dat de waterkwaliteit van de Zenne tegen 2033 nog steeds ‘ontoereikend’ zal zijn (uit een antwoord van Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA) op een parlementaire vraag van Gwenny De Vroe (Open VLD) in 2020).
• De waterkwaliteit is matig.