Voor het welzijn en de nachtrust van iedereen moet er zo stilaan een beslissing vallen in het stikstofdossier, zowel op Vlaams als op federaal niveau. De Boerenbond besliste om over het huidige stikstofplan van de Vlaamse regering naar de Raad van State te trekken. De drukkingsgroep betwist het plan op basis van de ongelijke behandeling van landbouw en industrie, en het gebrek aan rechtszekerheid voor de boeren. Ook de noodzaak om een veertigtal bedrijven te sluiten omdat hun stikstofemissie schade berokkent aan aangrenzende natuurgebieden zit de vakorganisatie dwars. In totaal gaat het in Vlaanderen ongeveer over elfduizend veeteeltbedrijven, een klein percentage. Daarvan zijn er zo goed als geen veeteeltbedrijven in de Rand gesitueerd, omwille van het simpele feit dat de landbouwbedrijven hier nauwelijks of niet aan een natuurgebied grenzen.

De grillen van het weer

Dat wil niet zeggen dat de landbouw in de Rand geen hete hangijzers kent. Dat gaat dan in eerste instantie over de klimaatcrisis, met een sterke uitloper naar de waterproblematiek. Enerzijds teisteren de weergoden de sector met lange natte en droge perioden. Anderzijds zijn er de soms zware onweders die voor stevige storm- en hagelschade kunnen zorgen. In het Pajottenland en op de taalgrens in alle Vlaamse provincies speelt ook nog eens de schaduw van het erosieprobleem, waarbij tonnen vruchtbare grond afspoelen naar waterlopen of op fietspaden en autowegen terecht komen. Het is geen lachertje als je van april tot juni perspectieven hebt op een uitstekende fruitof groenteoogst en dat een hagelstorm in augustus die oogst vernielt. Het gebeurt de jongste jaren regelmatig. Weg inkomsten van een jaar noeste arbeid. Het is geen lachertje als je van april tot juni perspectieven hebt op een uitstekende fruitof groenteoogst en dat een hagelstorm in augustus die oogst vernielt. Het gebeurt de jongste jaren regelmatig. Weg inkomsten van een jaar noeste arbeid.

Aan de klimaatcrisis hangen nog andere netelige kwesties vast. De huidige teelten – maïs, aardappelen, bieten – zijn volgens wetenschappers steeds minder geschikt om de toekomstige klimaatgrillen te doorstaan. Zij pleiten voor andere teeltkeuzes, zowel bij groenten als bij fruit. Daar bovenop komt steeds meer de druk om minder te bemesten, en dat niet alleen omwille van de stikstofproblematiek. Een van de grote knelpunten blijft de eutrofiëring (vermesting) van onze waterlopen. Als je de Zenne, Maalbeek of de vele Molenbeken in de westelijke kant van de Rand als voorbeeld neemt, is de conclusie duidelijk: zelfs als de waterlopen door Aquafin gesaneerd zijn, wordt nergens de betere waterkwaliteit gehaald. Er stelt zich een groot probleem met het inspoelen van meststoffen en pesticiden die niet zomaar uit het water gehaald kunnen worden. Die vervuiling spoelt rechtstreeks in de beken zonder de mogelijkheid om ze aan te sluiten op een zuiveringsstation.

Oplossingen zoeken

Dat is nog niet alles. Wat bijvoorbeeld te denken van de achteruitgaande bodemkwaliteit? Diep ploegen, bodems verdichten door er met zware machines over te rijden, bermen langs akkerranden wegploegen, graslanden scheuren, doorgedreven automatisering en schaalvergroting: het vermindert continu de kwaliteit van de landbouwgronden.

Sommigen spreken over een tijdbom onder de sector, waarbij op een dag de problemen zo groot worden dat er geen oplossing meer mogelijk is. Dat is natuurlijk zonder de veerkracht van de boeren gerekend, of wat had je gedacht. Steeds meer bedrijven zien de bui hangen en gaan op zoek naar leefbare alternatieven.

Dat het niet allemaal kommer en kwel is, bevestigen bijvoorbeeld de Vlaamse wijnboeren voor wie de opwarming positief uitpakt, in tegenstelling tot hun collega’s in Zuid-Frankrijk. Er zijn in de Rand ook heel wat voorbeelden te vinden van landbouwbedrijven die zich flexibel opstellen en hun landbouwbedrijf combineren met waardevolle en noodzakelijke alternatieven: bio-landbouw, rechtstreekse thuisverkoop aan de klant, een kinderboerderij, een ijssalon, zelfpluk, voedselpakketten, levering aan restaurants, een bed & breakfast. Allemaal zoeken ze oplossingen voor de uitdagingen van de hedendaagse boerenstiel. Uit een rondvraag blijkt dat de meesten tevreden zijn met hun keuze, maar dat het hard werken is.