Standard-Charleroi, Beerschot-Antwerp, OHL-Standard, Club Brugge-Manchester City, Eupen-Union, Antwerp-Standard, Club Brugge-Anderlecht. Allemaal hadden ze een gelijkaardige uitslag: het negeren van coronaregels, veldbestormingen, opstootjes tussen spelers en staf, het gooien van projectielen, vuurpijlen en rookbommen, racisme, geweld,…

Oorzaken

Wat zijn oorzaken en remedies voor het geweld en discriminatie in en rond de voetbalstadions? Jeroen Scheerder is hoogleraar sportbeleid en sportsociologie aan de KULeuven. In opdracht van de Belgische voetbalbond deed zijn team vorig jaar een groot onderzoek naar discriminatie en racisme in het amateurvoetbal: 37% van de tweeduizend bevraagde 10- tot 20-jarige spelers gaven aan gedurende de voorbije twee seizoenen slachtoffer geweest te zijn van discriminatie, waaronder racisme op een voetbalveld.

‘Het is verrassend dat zelfs een boegbeeld als Vincent Kompany raciaal wordt aangevallen, maar tevens is het opmerkelijk dat media, publieke opinie, politiek en sportieve verantwoordelijken pas op zo’n moment weer even in actie schieten’, zegt Scheerder, die spreekt over ‘hooliganisme 2.0’, dat zelfs geen aanleiding op het veld meer nodig heeft om zich te manifesteren.

Gedegen onderzoek naar hooliganisme in België is volgens Scheerder ondanks alles nog braakliggend terrein. Daardoor is het bijvoorbeeld moeilijk te zeggen of de betere reputatie van pakweg hockey te maken heeft met een andersoortig publiek en een sportievere cultuur.

‘Met uitspraken over het sociaal profiel van een hooligan moet je opletten. Daar zouden wel eens evengoed hoogopgeleiden kunnen tussen zitten. Voetbal is een van de meest gedemocratiseerde sporten en bereikt veel mensen uit alle geledingen van de samenleving. Vanuit een maatschappelijk perspectief beschouwen sportsociologen het voetbal als een microkosmos waarin onze samenleving wordt gereflecteerd, inclusief de sociale uitwassen.’

‘Voetbal is ook een subcultuur. Op het moment dat je een stadion binnen komt, verander je blijkbaar niet alleen van kledij, maar ook van gedrag. Sommige sociologen stellen dat onze samenleving zo saai is geworden dat we in die 90 minuten in een andere huid kruipen om eens lekker uit de bol te kunnen gaan. Bij bepaalde mensen leidt die ventilatiefunctie tot agressie en geweld.’

Remedies Met het beeld van het voetbal als spiegel van onze samenleving is het voor Scheerder duidelijk dat de opeenvolging van crisissen, waaronder de huidige gezondheidscrisis, impact heeft. ‘Corona is niet de oorzaak voor het oplaaiende geweld, maar wel een versterker en versneller ervan.’

‘Het hooliganisme 2.0 of het racisme heeft zelfs geen aanleiding op het veld meer nodig om zich te manifesteren.’

Net vanwege die sterke link met de samenleving pleit Scheerder ervoor de uitstraling en impact van het voetbal ook als een kans te zien. ‘Er zitten ook positieve kanten aan die spiegelfunctie die je als beleidsverantwoordelijke ter harte zou kunnen nemen. Heel wat clubs zetten met hun community-werking in op de verbindende kracht van het voetbal. Dat zou nog versterkt kunnen worden.’

De oppositie en de maatregelen tegen de uitwassen in het voetbal wordt stilletjes aan groter. De voetbalbond heeft niet alleen de campagne Come Together lopen, maar installeerde ook een Diversity Board, stelde met Samia Ahrouch een inclusiemanager aan die momenteel een ronde van de clubs doet, maakt het via een app voor iedereen mogelijk racisme te melden, streeft naar honderd workshops per jaar om tegen 2024 alle scheidsrechters, stewards en veiligheidsverantwoordelijken te wapenen tegen discriminatie, en wil de progressie constant monitoren met onderzoek. De Pro League (het profvoetbal) bande recent toeschouwers en is vragende partij dat mensen met een stadionverbod zich op het uur van de wedstrijd zouden melden op het politiecommissariaat zodat ze niet alsnog in het stadion binnen zouden geraken. Scheerder pleit voor een alcoholverbod in stadions, het nauwkeuriger opsporen van daders met camera’s, het spelen zonder publiek, maar ook effectievere en langdurigere straffen voor individuen. Een krachtig symbool tegen hooliganisme, naar analogie met het knielen tegen racisme of de regenboog tegen discriminatie, zou ook helpen.

Paarswitte waarden

Tot slot nog even naar onze regio. Dit seizoen laten vooral Luik, Brugge en Antwerpen zich in negatieve zin opmerken. Uit het gemoedelijke Dudenpark van Union Sint-Gillis komen traditioneel geen klachten, maar ook Anderlecht lijkt voorlopig minder last te hebben van balorige supporters. ‘Dat kan natuurlijk een momentopname zijn’, geeft woordvoerder Mathias Declercq toe. ‘Incidenten hebben vaak een specifieke aanleiding zoals een beladen wedstrijd of de toestand van een club. Bij Anderlecht loopt er ook wel eens iets mis, maar we voelen toch dat de supporters mee zijn in ons verhaal. Ze zien de progressie en de drive van de coach en het bestuur en blijven achter de ploeg staan.’ Communicatie is de sleutel in de relatie met de supporters. ‘Wij communiceren via onze wekelijkse nieuwsbrief en alle individuele mails worden beantwoord. CEO Peter Verbeke gaat naar de fanboards, en onze supporters liaison officer staat dagelijks in contact met de supporters. Zo voelen supporters zich betrokken en gehoord.’

Declercq denkt niet dat Anderlecht een ‘ander publiek’ heeft. ‘In onze tribunes zit een mix van supporters. Om bij te dragen aan de waarden van de club doet je achtergrond er niet toe. Onze gouden regel is dat Anderlecht een klassevolle club wil zijn, bijvoorbeeld door boven de kleine conflictjes te staan die soms eigen zijn aan het voetbal. Dat pikken de supporters op.'