Dat leverde eerder pareltjes op als Jerusalem en Bonanza, en nu is er dus Zvizdal. Bart Baele, één van de oprichters van het gezelschap: ‘Zvizdal is een Oekraïens dorp in de verboden zone rond Tsjernobyl, waar iedereen na de kernramp verplicht werd geëvacueerd. Via een Franse journaliste kwamen we te weten dat daar twee mensen zijn blijven wonen. Ze wonen er volledig afgezonderd van de rest van de wereld, zonder elektriciteit, stromend water of telefoon.’

‘We zijn er de eerste keer naartoe gegaan in 2011 en hebben hen over een periode van vijf jaar gevolgd, zowel tijdens strenge winters als hete zomers. De kernramp zweeft boven het verhaal, het is echt een portret van het koppel. Het gaat over ouder worden, over wat een relatie betekent als je in zo’n isolement leeft, over afhankelijk zijn van elkaar, over het belang van je geboortegrond.’ 

‘Pétro en Nadia zijn allebei geboren in Zvizdal en zijn er nooit weggeweest. Als ze zouden verhuizen, is het naar hun dochter, maar dat is 150 kilometer verder. Eigenlijk worstelen ouder wordende mensen hier met dezelfde vragen: hoe lang kan je alleen blijven wonen, hoe ga je om met het verminderde sociaal contact? Bij Pétro en Nadia is het veel extremer omwille van hun totale isolement.’

Hoe overtuig je mensen die zo op zichzelf zijn om hen vijf jaar te volgen?
‘Dat kost tijd. Film kenden ze wel, voor de ramp hadden ze televisie, nu hebben ze enkel een radiootje op batterijen. Zij vertrouwden ons, maar waren de codes van de sociale omgang verleerd. Als ze geen zin hadden, moesten we wachten. Niemand mocht binnen in hun huis, dat heeft te maken met bijgeloof.
Ook het melken van de koe mochten we niet filmen. We wisten nooit op voorhand wat er ging gebeuren. En of ze er nog zouden zijn. De dochter bezoekt hen drie keer per jaar omdat 150 kilometer over slechte wegen tijd kost en de benzine er even duur is als hier, terwijl het gemiddeld loon 200 euro bedraagt.’

Wat heeft je het meeste geraakt tijdens het maken van deze voorstelling?
‘Door er zo vaak naartoe te gaan, kwamen we steeds dichter bij Pétro en Nadia. Je ziet hen ouder worden. En ook al zie je de radioactiviteit niet en is de natuur er idyllisch mooi, het is een keihard bestaan. Wie daar kan overleven, moet ijzersterk zijn. Het is onvoorstelbaar hoe zij vasthouden aan hun geboortegrond. Zij proberen hun lapje grond te onderhouden, een constante strijd tegen de alles overwoekerende natuur. Dan is er ook nog de Oekraïens-Russische ziel die moeilijk uit te leggen valt. Zij kunnen heel snel schakelen tussen ramspoed en droge humor.’

Berlin maakt theater dat vertrekt van concrete gebeurtenissen op een bepaalde plek. Toch herkennen mensen van overal zich in de verhalen. ‘Door hard in te zoomen in extreme omstandigheden krijg je een uitgepuurd verhaal. De keuzes, komen duidelijker naar boven. Tijdens het filmen en de gesprekken proberen wij niet om er iets universeels in te krijgen, dat zou niet lukken. Als je dicht bij de mensen blijft, er de tijd voor neemt en er poëzie in vindt, krijg je een veelgelaagd verhaal. Mensen herkennen bepaalde situaties of stellen zich vragen bij wat ze zien.’

Jullie hebben een heel eigen vorm ontwikkeld die het midden houdt tussen documentaire en theater. Waarom kiezen jullie voor het medium theater in plaats van film?
‘Die vorm hebben we eerder toevallig ontdekt tijdens ons eerste project. Voor Jerusalem hadden we zoveel interviews gedaan dat we daar niks meer aan konden toevoegen. De beelden spraken voor zich. Theater geeft een grote vrijheid, we kunnen dingen toevoegen aan het documentaire verhaal door met decors en licht te werken. Het is een heel andere manier van verhalen vertellen. Door met meerdere schermen te werken, kunnen we dingen parallel tonen. Je kan het ene zeggen en het andere tonen.’

DO • 16 NOV • 20.30
ZVIVDAL
Berlin
Grimbergen, CC Strombeek, 02 263 03 43