Noem Andres Serrano geen fotograaf. ‘Ik ben een kunstenaar met een foto­ toestel’, zegt hij. De Koninklijke Musea voor Schone Kunsten in Brussel tonen de grootste overzichtstentoonstelling van zijn werk tot nu toe. ‘Europa begrijpt mijn werk’, vertelt hij. ‘Ik heb al twaalf of dertien museum­ tentoonstellingen gehad in Europa, waarvan dit de indrukwekkendste is. In mijn eigen land is er nog maar eentje geweest, en dat was meer dan twintig jaar geleden. Europa omarmt mijn werk, Amerika vergeet me.’

PROVOCEREND

Geef de naam van de kunstenaar in op een zoekmachine en de woorden ‘provocerend’ en ‘controversieel’ vliegen je om de oren. Die epi­theta heeft hij te danken aan werken zoals het legendarisch geworden Piss Christ (1987). Je ziet een kruisbeeld ondergedompeld in een rood­ gele substantie. Een mooi beeld. Het is maar door de expliciete titel dat je ook beseft om wat voor vloeistof het precies gaat. Met deze foto vestigde Serrano zijn reputatie als provo­catief kunstenaar.

Waarom die expliciete titel? Waarom de toeschouwer niet in zijn estheti­sche bubbel laten? ‘Net omdat ik foto’s maak, vind ik dat ik precies moet vertellen waar de toeschouwer naar kijkt. Ik bewerk niks. Mijn beelden zijn wat ze zijn. Als ik mijn publiek dus een volledig rood beeld voorzet en het is in realiteit een monochroom van bloed, dan vertel ik dat in de titel. In het geval van Piss Christ was het net hetzelfde: het ging om urine, het ging om een Christusbeeld. Het was niet provoca­tief bedoeld. Het was wat het was.’

ALLES BETER DAN ONVERSCHILLIGHEID

De ene noemde het werk godslasterlijk, de ander plaatste het liever in de lange traditie van christelijk geïnspireerde kunst. De dis­ cussies laaiden hoog op. Exemplaren van dit en andere van Serrano’s werken kregen in het verleden meer dan eens te maken met van­dalisme. Enkele van zulke ‘kapotte’ werken maken deel uit van de Brusselse tentoonstel­ling.‘Ik vind dat een sterk statement’, zegt de kunstenaar. ‘Het toont aan hoe mijn werk soms opzettelijk verkeerd begrepen wordt.'

'Menselijkheid. Altijd een goed onderwerp voor kunst.'

'Tegelijk kun je zeggen dat mijn beelden altijd iets losmaken. Je kunt ze op verschillende manieren interpreteren – dat vind ik belang­rijk – en natuurlijk vind ik het prettiger als je ze positief interpreteert. Maar uiteindelijk is alles beter dan onverschilligheid.’

TAAL VAN HET HART

‘Mijn taal bestaat niet uit woorden, is niet intel­lectueel. Ze komt uit het hart, uit mijn ziel, mijn geweten.’ Hoewel zijn voornaamste bekommernissen esthetisch en artistiek van aard zijn, hoef je geen kunstkenner te zijn om de krachtige verhalen achter zijn beelden te kun­nen lezen. Zo fotografeerde hij – zelf een New Yorker met hispanic roots – enkele leden van de Ku Klux Klan. Hij trok naar het dodenhuis en maakte confronterende beelden van personen die een gewelddadige dood waren gestorven. Zijn recentste werk draait om uiteenlopende vormen van foltering. ‘Politieke of sociale ana­lyses van de wereld zijn niet mijn eerste priori­teit, maar mijn werk reflecteert wel veel van wat er in die wereld gebeurt. Soms loopt het zelfs voor op zijn tijd.’

MENSELIJKHEID

Erg sprekend in dat opzicht is de gelijktijdige tentoonstelling Denizens of Brussels, die staat opgesteld in de straten van Brussel. Daarvoor fotografeerde Serrano de daklozen van onze hoofdstad. ‘Dat thema gaat al meer dan 20 jaar mee. Voor mijn toenmalige reeks Nomads foto­grafeerde ik daklozen in de metro, met flash en een achtergrond, waardoor het net leek of de foto’s in een studio waren genomen. In 2013 ging ik opnieuw de straat op en kocht ik meer dan 100 van die typische borden waarop daklo­zen op de een of andere manier om geld vragen. Daarvan heb ik geen foto’s gemaakt, maar een installatie: elk bord is een apart verhaal.

Vervol­gens maakte ik de reeks Residents of New York en nu dus Denizens of Brussels, waarvoor ik dus telkens de daklozen van de stad fotografeerde. Ik wil die mensen erkennen als volwaardige inwoners van de stad. Ze hebben misschien geen huis, maar ze wonen er wel. We negeren ze meestal, maar ze zijn er. Beide reeksen gaan in se over menselijkheid; altijd een goed onder­werp voor kunst.’

TOT 21 AUG
Uncensored photographs
Andres Serrano
Brussel, KMSK, 02 508 32 11